در راستاي اجراي بندهاي 14 و 15 سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي ابلاغي مقام معظم رهبري (مدظله العالي)، قانون حمايت از شركت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاري‌سازي نوآوري‌ها و اختراعات و قانون جهش توليد دانش بنيان و اشتغال‌زايي در صنعت نفت مصوب هيأت وزيران و همچنین به منظور فراهم ‌آوردن زمينه همكاري‌هاي سازنده برای حمایت از توسعه و تجاری‌سازی فناوری‌ها و تأمين مالي شركت‌هاي دانش‌بنيان و نیز مستند به مصوبه شوراي اقتصاد در سال 1401 ،طرح احیای چاه‌های بسته و کم‌بازده نفتی با هدف توسعه ظرفيت‌هاي توليد و برداشت صيانتي از منابع هيدروكربوري كشور، تقويت درون زايي از طریق توسعه طرح هاي فناورانه و حمايت از شركت هاي فناور  توسط پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز دنبال شد.
این پارک فناوری طی دو فراخوان از سال 1400 تاکنون نسبت به جلب و جذب توانمندی‌های داخل در حوزه فناوری تلاش‌های متعددی را برای کمک به احیاي چاه‌هاي بسته و كم بازده نفتی به عمل آورد و تاکنون چندین قرارداد مستقیم توسط شرکت‌ها با پارک فناوری منعقد شده است.
دکتر محمداسماعیل کفایتی رئیس پارک فناوری و نوآوری صنعت نفت در گفتگویی با خبرنگار "دنیای انرژی" به اعلام کم و کیف احیا چاه‌های نفتی ایران پرداخته است که در ادامه می‌آید.
 
گفتگو مریم میخانک بابایی
 
در ابتدا کمی در مورد هدفگذاری پارک فناوری و نوآوری صنعت نفت و گاز بگویید.
رسالت پارك فناروی و نوآوری صنعت نفت، هدايت و توانمندسازی شركت‌های دانش‌بنيان، فناور، خلاق و نوپا برای ورود به بازار فناوری صنعت نفت است. در واقع این پارك پايگاهی برای حل مسائل فناورانه صنعت نفت، گاز، پالايش و پتروشيمي است. كشف يا ايجاد فرصت‌هاي نوآورانه به‌علاوه‌ خلق ارزش در زنجيره ارزش صنعت نفت از وظايف ذاتی پارك است. پارك نقشي مكمل در ظرفيت‌هاي موجود در زيرساخت علم و فناوري كشور در حوزه‌هاي نفت، گاز، پالايش و پتروشيمي دارد و زمينه‌ساز توسعه تعاملات سازنده بين نقش‌آفرينان زيست‌بوم نوآوري و فناوري در اين حوزه‌ها است. 
از سویی دیگر پارك نوآوري و فناوري صنعت نفت مكاني است كه بخش دولتي و خصوصي در توسعه فناوري‌هاي صنعت نفت با هم تعامل مي‌كنند. اين پارك پیشرو، خانه امني براي كارآفرينان و شركت‌هاي نوپا، دانش‌بنيان، خلاق و نوآور بوده و پلي بين پژوهش و خلق ثروت در صنعت نفت است. همچنین نهاد واسطي در بازار فناوري بين عرضه‌كنندگان و تقاضاكنندگان فناوري و بستري با گستره‌  ايده تا فروش و صادرات محصول است و در نهایت این پارک كاتاليزوري در فرآيند شکل گیری نوآوري و توسعه فناوري با نقشي تسهيل‌گر و تسريع‌گر است.
در این زمینه با توجه به اهدافی که اعلام شد شرکت‌هایی با  قابلیت چنین فعالیتی عضو این پارک هستند و در حال حاضر85 شرکت عضو این پارک بوده و قرار است تا پایان امسال به 100 شرکت برسد. ما اولین پارک  در حوزه صنعت نفت ، گاز ،پتروشیمی و پالایش در منطقه هستیم و بالاترین ظرفیت فناوری و نوآوری در نفت و گاز منطقه را داریم.
به موضوع احیا چاه‌ها و پیگیری‌هایی که توسط پارک فناوری و نوآوری صورت گرفته است بپردازیم. اینکه این هدف از چه زمانی و با چه رویکردی دنبال شده است و الان در چه مرحله‌ای است؟
تقریبا از زمستان 1400 فراخوان احیا چاه‌ها را آغاز کردیم و برای این کار با گذر از چند گام معکوس و ارزیابی‌های متعدد با جلسات B2B کار را دنبال کردیم. در آغاز گفته می‌شد که این کار به دلیل ریسک بالایی که دارد شدنی نبوده اما امروز شاهدیم که با اعتماد وزارتخانه و شرکت ملی نفت ایران و پژوهشگران و شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی، این طرح به بزرگ‌ترین طرح دانش‌بنیان صنعت نفت ایران تبدیل شده است.
در حال حاضر احیا چاه‌های کم بازده نفتی در چهار میدان نفتی مناطق نفت‌خیز جنوب با حضور شرکت‌های دانش‌بنیان دنبال می‌شود. یکسالی تا رسیدن به این مرحله زمان صرف شده است. ابتدا طرح‌های توجیهی و جلسات B2B را برگزار کردیم و پروپوزال‌ها دریافت شد،  سپس کارگروه‌هایی تشکیل شد و طرح به شورای اقتصاد رفت تا تصویب شود. شورای اقتصاد و دیگر نهادهای مرتبط پشتوانه حقوقی خوبی برای شکل گیری طرح احیا چاه‌ها بوده و هستند و به نوعی اطمینان بخشی برای این طرح می باشد.
در حال حاضر پروپوزال 85 شرکت نهایی شده و قراردادها یکی پس از دیگری در حال نهایی شدن هستند.  شرکت‌ها بعد از ارسال پروپوزال‌های خود، در این پارک مورد ارزیابی قرارگرفته است. هم اکنون شرکت ها در حال مذاکره  با سرمایه‌گذار و شرکت های خدمات چاهی می باشند شوند، ما با آنها قرارداد امضا می‌کنیم.
تاکنون چند قرارداد بسته شده است؟
در حال حاضر 15 قرارداد برای احیا چاه‌ها بسته شده است و مدل اقتصادی آن به صورت کلی به شکل دستمزدی است یعنی فرمولی را تعریف کرده‌ایم، بسته به اینکه چاه سخت و یا آسان باشد و یا موقعیت چاه کجا باشد، در نتیجه به ازا هر بشکه استحصال نفت اجرتی تعیین شده است و هر چه قدر شرکت‌ها، نفت بیشتری استخراج کنند به ازاء آن دستمزد بیشتری دریافت می‌کنند.
استخراج نفت در شرایطی است که شرکت‌ها کار مطالعاتی خود را انجام داده و تکنولوژی مورد نیاز را پیاده سازی کرده باشند که اینها زمان بر است و چندماهی طول می‌کشد. البته تاکنون برخی از شرکت‌ها مطالعات خود را آغاز کرده‌اند و در آستانه تحویل گرفتن چاه‌ها هستند و برخی از آن‌ها می‌توانند تا پایان سال تعدادی از چاه‌ها را احیا کند.
احیا چاه‌ها در کنار فناوری و نوآوری تجهیزات خدمات چاهی به سرمایه نیاز دارند در مورد این موضوع و چگونگی آن توضیح دهید و اینکه نقش پارک فناوری  ونوآوری در این حوزه چگونه است؟
جلسات B2B میان صاحبان خدمات چاهی (well service ) و سرمایه گذاران برگزار شده است و در این ارتباط شرکت فناوری که توانایی انجام احیا چاه‌ها را دارد اما منابع مالی ندارد در مشارکت با سرمایه گذار این کار دنبال می‌شود منابع مالی این طرح از طریق سرمایه‌گذاری جسورانه، صندوق صنعت نفت، صندوق نوآوری و شکوفایی، صندوق‌های پژوهش و فناوری، بانک‌ها، بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران غیر دولتی تامین خواهد شد.
درواقع شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور حاضر در این طرح باید خودشان نسبت به انتخاب سرمایه‌گذار اقدام کنند و در جلسات B2B به همکاری مشترک رسیده و کار را دنبال می‌کنند.
در مورد مالکیت چاه‌ها هم توضیح دهید.
واحدهای فناور حاضر در طرح پیشران احیای چاه‌های نفتی غیر فعال، مجاز به ثبت اختراع فناوری احیا هستند، مشروط به آنکه حق بهره‌برداری شرکت ملی نفت ایران را به صورت رسمی در گواهی ثبت اختراع درج کنند. شرکت ملی نفت ایران با آغاز پرداخت دستمزد برای اولین چاه احیا شده، مجاز به بهره‌برداری از فناوری مربوط به هر طریق از جمله برگزاری مناقصه خواهد بود. مالکیت نفت به شرکت ملی نفت ایران در تمام دوره قرارداد، تعلق دارد.
در احیا چاه‌ها چه پیش بینی دارید که چه میزان می‌توانید نفت برداشت کنید؟
شرکت‌ها تقریبا از شروع طرح 18 ماه فرصت دارند احیاء چاه را شروع کنند و پیش بینی می شود با احیا چاه‌ها طی 4 تا 5 سال آینده 80 میلیون بشکه نفت تولید ‌شود.
گفته می‌شود که به نسبت هزینه تولید احیا چاه‌ها از هزینه حفاری‌های جدید کمتر است. این گفته درست است؟
بله درست است. مزیت این طرح هزینه تولید آن است به طوری که زیر یک دهم طرح‌های حفاری هزینه دارد. مثلا برای احیا چاه در خشکی یک میلیون دلار و در دریا زیر 2 میلیون دلار است و با سرعت بالایی نفت استخراج می‌شود چون قبلا حفاری شده‌اند.  اما در حفاری‌های جدید برای حفر یک چاه  باید به طور متوسط در خشکی 10 میلیون دلار و در دریا 20 تا 30 میلیون دلار هزینه حفاری کرد تا نفت استحصال شود.
احیا چاه‌های دریایی چگونه است؟
بسیار سخت تر است. الان احیا یکی از چاه‌های ما دریایی است قراردادش بسته شده و کار شروع شده است. اما جدای این بحث‌ها اصل قضیه مهم است که قبلا گفته می‌شد این کار نشدنی است اما خوشبختانه با رویکرد فناورانه این کار عملیاتی شده است. ما اگر بتوانیم یک چاه را هم احیا کنیم یعنی طرحمان موفقیت آمیز بوده است ضمن اینکه حرکت به این سمت اساسا موفقیت آمیز است.
در مورد نمونه خارجی آن هم توضیح دهید و اینکه در خاورمیانه این کار انجام شده است؟
در دنیا بیشتر کشور کانادا در حوزه احیا چاه‌ها کار کرده است و اگر کانادا در حوزه احیا چاه‌هایش از 30 سال قبل کاری نمی‌کرد الان وارد کننده نفت بود.
در خاورمیانه ما اولین کشوری هستیم که به سمت احیا چاه‌های نفتی خود رفتیم.
به لحاظ چشم انداز آیا به فکر صادرات خدمات فنی و مهندسی هستید؟
صددرصد برنامه ما همین است. به همین منظور در نمایشگاه‌های متعدد در دنیا شرکت می‌کنیم. ما در حوزه صادرات کاتالیست کمک کردیم . به دنبال افزایش ظرفیت صادراتی هستیم تا بتوانیم برای کشور ارزآوری داشته باشیم. ما همه فعالیتمان را فقط روی احیا چاه‌ها نذاشتیم بلکه به تقویت و رشد شرکت‌ها کمک کردیم تا بتوانیم پلتفرم‌های دیگری را ارائه دهیم.
اگر پارک فناوری ونوآوری نبود چه بر سر احیا چاه‌های می‌آمد؟
اگر این فعالیت‌های ما نبود شاید سال‌ها طول می‌کشید که فرآیند احیا، طول بکشد و این فعالیت تجمیعی باعث شده است که به سرعت به فرآیند تولید واحیا چاه‌ها برسیم. وزارت نفت برای بار دوم رتبه اول همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان‌ در کشور شده است و این نشانه عزم جدی وزارت نفت در استفاده از توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان در شرایط تحریمی است و امیدواریم تا پایان امسال نخستین بشکه از اولین چاه را برداشت کنیم.