امین کاوه کارشناس انرژی
اخیرا، حسنعلی تقی زاده، رئیس هیات مدیره سندیکای برق در گفتگوی تلویزیونی از ناترازی برق سخن گفت که علل بروز این ناترازی در نتیجه مصارف خانگی و مردم نبوده زیرا مردم در بخش خانگی، برق کمتری به نسبت متوسط سرانه جهانی، مصرف می کنند. درواقع از توضیحات این مدیر و کارشناس حوزه برق این گونه استنباط می شود که بررسی علل و ریشه ناترازی نمی تواند یک سویه باشد بلکه مجموعه ای از عوامل در بروز ناترازی برق دخیل هستند.
در بررسی بیشتر این موضوع باید گفت که هر ساله با شروع فصل گرما و پیک مصرف، دغدغه مسئولین حوزه برق، میزان تولید و مصرف آن بوده است تا بتوانند از افزایش ناترازی و بروز مشکلاتی در بخش تامین برق به مردم و یا صنایع جلوگیری کنند. اما به واقع آنچه در این میان بیش از دیگر بخش ها مورد توجه قرار می گیرد کنترل میزان مصرف برق خانگی بوده است. همواره به مردم تاکید می شود که بر فرض اگر در خاموش کردن یک لامپ اقدام کنند مسئولین حوزه برق قادر خواهند بود از خاموشی احتمالی واحدهای صنعتی جلوگیری کنند که البته شاید این گونه اقدامات در کوتاه مدت سازنده باشد اما روشن است که مشکل اصلی ناترازی را به صورت ریشه ای رفع نکرده است.
به عبارتی در این سال ها، تدابیر متعددی بر کاهش مصرف مردم و همراهی آن ها در زمان پیک تابستان به کار گرفته شده است، اما این تدابیر علی رغم کاهش مصرف مردم نیز از ناترازی برق کم نکرده بلکه افزایشی نیز شده است.
بر اساس آمارها و در تایید گفته رئیس هیات مدیره سندیکای برق، باید این واقعیت را پذیرفت که اولا  همبستگی بین ناترازی برق و مصرف مردم وجود ندارد بلکه ابعاد دیگری در مصرف اعم از صنعتی، تجاری، کشاورزی، حمل ونقل و غیره نیز در میزان مصرف دخیل است و دوم اینکه بر اساس آمارها، میزان مصرف مردم سال به سال روند کاهشی داشته است که نشان می دهد مردم در کنترل مصرف مشارکت داشته اند و نمی توان مردم را به عنوان عامل اصلی مصرف برق و دلیل بروز ناترازی دانست.
در توضیح هر یک از موارد و دلایل فوق باید گفت که بر اساس آمار سرانه مصرف برق در ایران، این طور نشان می دهد که هر فرد در ایران در کمترین میزان ثبت شده حدود 274 کیلووات ساعت برق مصرف کرده و با گذشت هر سال، مقدار مصرف هر فرد افزایش یافته است؛ (این آمار به دست آمده در نتیجه مصرف هر فرد در بخش های مختلف است و می تواند شامل مصرف فرد در حوزه صنایع و یا کشاورزی و تجاری هم باشد). بر اساس این آمار که از سایت بانک جهانی به دست آمده است، مصرف برق از سال 1971 که 274 کیلووات ساعت بوده به 3000 کیلووات ساعت در سال 2014 رسیده است که این افزایش ناشی از میزان مصرف هر فرد در تمامی بخش های کشور رقم می خورد.
در سال های نزدیک‌تر نیز بر اساس بررسی های دیگر، همین رویه و روند افزایشی را نشان می دهد، بطوریکه در دهه 90 شمسی میزان مصرف برق در بخش خانگی رو به کاهش بوده و از 33 درصد در کل مصرف برق کشور به 31 درصد و در مقابل بخش کشاورزی و صنایع با افزایش مصرف مواجه شده اند که این می تواند آماری در جهت میزان مصرف و بروز ناترازی برق در کشور باشد.
آمار دیگری در حوزه رشد مصرف نیز در این تحلیل وارد است که رشد تولید دلیل دیگری بر رشد مصرف بوده است که بخشی به حوزه صنایع، کشاورزی و تجاری برمی گردد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از سال 1384 تا 1399 علی‌رغم رشد تولید از 178 به 340 هزار گیگاوات ساعت، سهم مصرف بخش‌ها از کل انرژی الکتریکی از حدود 74 درصد رشد کرده و به 84 درصد رسیده است.
در مجموع ارائه این آمارها برای روشن شدن دلایل ناترازی در این سال ها بوده است که می بایست به دنبال راهکاری برای رفع آن برآمد. اینکه گفته شود اگر مردم همین میزان برق مصرفی خود را کم و کمتر کنند مشکل ناترازی حل خواهد شد باید گفت که مردم و مصرف آن ها هرچند کنترل آن سازنده است اما عامل تعیین کننده در رفع ناترازی نیست و باید برای رفع ناترازی همه بخش ها را در نظر گرفت و برای آن ها راه حل ارائه داد. راه حل هایی که می تواند از سرمایه گذاری در تولید برای عرضه بیشتر تا کنترل مصرف و مدیریت آن مطرح شود.
اگر برای رفع ناترازی راهکار عاجلی ارائه ندهیم و همین رویه را دنبال کنیم روشن است که ناترازی از 15 هزار مگاوات تابستان امسال به 25 هزار مگاوات تابستان سال آینده به گفته رئیس هیات مدیره سندیکای برق خواهد رسید. پس پُر بیراه نیست و باید برای حل مشکل ناترازی اقدامات عاجلی ترتیب داده شود.
تقویت و حمایت از بخش خصوصی برای احداث نیروگاه ها که اولویت با نیروگاه های تجدیدپذیر به دلیل سرعت بخشی در تولید برق است می تواند راهکار مناسبی برای رفع این ناترازی باشد و یا در بخش مصرف و مدیریت آن در تمامی بخش های کشور اعم از خانگی، صنعتی، کشاورزی، عمومی، حمل ونقل و غیره می تواند موضوع ناترازی را در شرایط مناسبی رفع کند و این مهم تنها با چندجانبه نگری به موضوع تولید و مصرف برق است که سازنده خواهد بود.