بهره برداری از سد ژاوه که از شروع احداث آن 10 سالی است می گذرد به دلیل موضوعات زیست محیطی و آلایندگی ژاوه رود همچنان بلاتکلیف مانده است و با وجودی که شرکت منابع آب نیرو بر اساس انجام سهم 45 درصدی خود که در جهت تصفیه و علاج بخشی میزان آلایندگی آب بوده، اقدامات بهینه ای را انجام داده است اما شرط آبگیری این سد منوط به انجام وظایف دیگر دستگاه های ذیربط بر اساس وظایفه محوله به آنان خواهد بود.
به گزارش خبرنگار اعزامی پایگاه خبری بازارانرژی به استان سنندج و بازدید از سد ژاوه، این سد در ۳۹ کیلومتری جنوب غربی سنندج (مسیر سنندج - کامیاران) واقع شده است. کار احداث این سد بر روی رودخانه "گاورود" (ژاوهرود) در سال ۱۳۸۸ شروع شد و ساختمان آن در سال ۱۳۹۳ به پایان رسیده است
.
سد ژاوه بر روی دو شاخه ژاوه رود و قشلاق رود است و هدف از احداث سد کنترل آب های مرزی و کاربری آن برای باغات بالادست و پایین دست سد است که به گفته راهور، معاون اجرایی سد و سامانه انتقال آب سد ژاوه، این سد بنادارد 10 هزار هکتار اراضی کشاورزی را در پایین دست و در بالادست نیز دو طرح آبیاری کشاورزی که یکی هزار هکتار در طول مسیر سامانه انتقال و دیگری 15 هزار هکتار آبیاری دشت های قروه و دهگلان است که با تکمیل و بهره برداری سامانه انتقال این اراضی از منابع آبی بهره مند خواهند شد.
علت بلاتکلیفی سد ژاوه چیست؟
سد ژاوه با هدف مهار آبهای مرزی و تأمین آب موردنیاز برای کشاورزی در دشتهای مستعد استان کردستان احداث شد، اما بهرغم تکمیل عمده عملیات اجرایی آن در سال ۱۳۹۳، به دلیل آلودگی بالای رودخانههای قشلاق و گاوهرود، امکان آبگیری آن تاکنون فراهم نشد.
مسیر و گذر رودخانه های بالادست سد از منابع آلایندگی زیست محیطی و کنترل نشده است به طوری که فضولات دام وطیور از یک طرف و فاضلاب صنعتی و تولیدی و رهاسازی فاضلاب و پسماندهای روستایی هم از سویی دیگر منجر به تجمع آبی غیرقابل مصرف شده که در صورت تجمیع این آب در پشت سد نه تنها شرایط نامساعدی را فراهم می کند که به گفته کارشناسان تجمیع این میزان الایندگی و کنترل نشده علاوه بر غیرقابل هر گونه مصارف شرب و کشاورزی، امکان ایجاد بوی نامطبوع و ایجاد گازهای خطرناک را نیز فراهم خواهد آورد. لذا توقف و رهاسازی و آبگیری سد در صورت حل و رفع این مشکل آلایندگی بوده است. اما انجام و کنترل آن منوط به همه دستگاه های ذیربط و ارگان های مربوطه است تا از وجود هر گونه الایندگی آب مبرا باشد و تا رفع این مشکلات، عدم بهره برداری سد حالا حالاها ادامه خواهد داشت.
نقش شرکت توسعه منابع آب نیرو در کنترل میزان آلایندگی چه بوده است؟
شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در چارچوب مسئولیت خود در اجرای طرح عظیم سد مخزنی ژاوه و سامانه انتقال آن، بهعنوان بخشی کلیدی از پروژه های انتقال آب در استان کردستان، تاکنون گامی مهم در رفع موانع زیستمحیطی آبگیری این سد برداشته است.
شرکت منابع اب نیرو بر اساس سهم متعارف 45 درصدی خود تاکنون توانسته به وظایف محوله و یا بعضا بیشتر از این میزان عمل کرده و این میزان آلایندگی را برطرف کند و حتی اخیرا با بهرهبرداری کامل از پروژه ارتقاء تصفیهخانه فاضلاب سنندج و ساماندهی شیرابه محل دفن پسماند، مسیر آبگیری سد ژاوه را به سهم خود هموار کند و 55 درصد باقی مانده، به دیگر نهادهای ذیربط اعم از شرکت آب و فاضلاب در خصوص ساماندهی فاضلاب روستایی، جهاد کشاورزی در خصوص ساماندهی پساب کشاورزی، سازمان محیط زیست نسبت به نظارت و کنترل فاضلاب دامی، مراکز صنعتی و تولیدی بستگی دارد.
اما سهم 45 درصدی وزارت نیرو بدین صورت بوده که در پی انجام مطالعات گسترده کیفیت آب و مدلسازی مخزن سد، دو عامل اصلی آلودگی شناسایی و مقابله با آنها در دستور کار وزارت نیرو و شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران قرار گرفته است که ارتقاء و توسعه تصفیهخانه فاضلاب شهر سنندج و ساماندهی شیرابه محل دفن پسماند این شهر بوده است.
سایت دفن زباله سنندج که از سال ۱۳۷۲ در جاده سنندج–کامیاران با مساحتی حدود ۳۶ هکتار فعال است، روزانه بیش از ۳۷۰ تن زباله از شهر سنندج و روستاهای اطراف در آن تخلیه می شود. شیرابه حاصل از این زبالهها بدون هیچگونه تصفیه به رودخانه قشلاق وارد میشده است که در طرح ارتقاء، علاوه بر نوسازی و توسعه واحدهای بیولوژیکی تصفیهخانه فاضلاب با استفاده از مواد شیمیایی برای حذف مواد مغذی – برای نخستین بار در کشور – خط انتقالی به طول ۸.۵ (هشت و نیم) کیلومتر به صورت ثقلی احداث شد تا شیرابه به این تصفیهخانه منتقل و پس از رقیقسازی، تصفیه شود.
در نتیجه این اقدامات، ظرفیت تصفیهخانه فاضلاب شهر سنندج از جمعیتی معادل ۴۶۵ هزار نفر به ۷۰۰ هزار نفر در افق ۱۴۲۵ توسعه یافت. همچنین حداقل حجم فاضلاب ورودی روزانه از ۱۰۰ هزار به ۱۵۰ هزار مترمکعب و حداکثر آن از ۲۱۶ هزار به ۲۶۰ هزار مترمکعب افزایش یافت.
بخش مایع این تصفیهخانه در اواخر سال ۱۴۰۱ وارد مدار بهرهبرداری شد و بخش تصفیه لجن نیز در آبان ۱۴۰۲ تکمیل گردید تا عملاً کل مجموعه در مدار بهرهبرداری قرار گیرد.
این طرح ملی که هماکنون با بیش از ۸۵ درصد پیشرفت فیزیکی در مراحل پایانی قرار دارد، با نقش کلیدی خود در رفع آلودگی زیستمحیطی رودخانه قشلاق، راه را برای آبگیری سد ژاوه هموار کرده است. همچنین، تمامی فعالیتهای پیشنیاز لازم برای آبگیری سد ژاوه نیز به انجام رسیده است.
آبگیری سد ژاوه ، زمینه ساز توسعه پایدار کردستان
دشت های عظیم استان کردستان و میزان بارندگی و پرآب بودن رودخانه های این استان زمینه استفاده از منابع آبی برای شرب و کشاورزی را فراهم می کند و دلایل احداث سد را بر مجریان ایجاد کرده است تا از این منابع به بهترین شکل بهره ببرند.
آبگیری سد ژاوه ، زمینه ساز سرمایه گذاری برای تولید و جهش توسعه کشاورزی برای کردستان خواهد بود و این مهم تنها با همیاری تمامی دستگاه های ذیربط اعم از سازمان محیط زیست، جهاد کشاورزی و آب و فاضلاب در خصوص رفع و کنترل آلایندگی و زیست محیطی آب خواهد بود.
راهور، معاون اجرایی سد و سامانه انتقال آب سد ژاوه در گفتگو با خبرنگار بازار انرژی ضمن بازدید از این سد اعلام کرد: شرکت آب نیرو آمادگی دارد در جهت تسریع از بهره برداری از این سد هر گونه همکاری را با دستگاه های ذیربط در خصوص تصفیه پسمانده ها و هر نوع فعالیتی که در حوزه کاری این مجموعه بوده انجام دهد تا این پروژه عظیم به بهره برداری برسد.