به گزارش بازار انرژی از مدیریت ارتباطات بورس انرژی ایران، روز گذشته بیستم مهرماه 1404 نشست هم‌اندیشی بازار انرژی ایران با حضور محمد نظیفی، مدیرعامل بورس انرژی ایران، جمعی از مدیران ارشد وزارت نفت، وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان بورس و اوراق بهادار و دیگر نهادهای مرتبط به همت بورس انرژی ایران در هتل پارسیان انقلاب تهران برگزار شد. در این نشست موضوعات مرتبط با بازار انرژی کشور مورد واکاوی قرار گرفت.
محمد نظیفی مدیرعامل بورس انرژی ایران در این نشست با تأکید بر اینکه «عمق بازار انرژی کشور هنوز در سطح مطلوبی قرار ندارد» گفت: در حال حاضر تنها ۵ تا ۶ درصد از فرآورده‌های نفتی کشور در بورس انرژی ایران معامله می‌شود، در حالی‌که تعمیق این بازار منافع چشمگیری برای عرضه‌کنندگان و مصرف‌کنندگان به همراه دارد.
مدیرعامل بورس انرژی با اشاره به اهمیت گفت‌وگو و هم‌فکری میان نهادهای تصمیم‌گیر تأکید کرد: به اشتراک‌گذاری اندیشه‌ها می‌تواند بسیاری از چالش‌ها را در نبود اراده مدیریتی برطرف کند.
او در ادامه با اشاره به ظرفیت‌های قانونی موجود در قانون بودجه، برنامه هفتم توسعه، قانون رفع موانع تولید و قانون زیرساخت‌ها تصریح کرد: با استفاده از این بسترها می‌توان یارانه انرژی را به انتهای زنجیره مصرف منتقل کرد. اجرای این سیاست از طریق بورس انرژی، ضمن تسویه بخشی از بدهی شرکت‌های نفتی، می‌تواند منافع اقتصادی قابل توجهی برای دولت و بخش خصوصی ایجاد کند.
نظیفی درباره قراردادهای نفتی موسوم به (IPC) نیز گفت: امکان عرضه نفت خام و منابع مالی مربوط به این قراردادها از طریق تابلو بورس انرژی وجود دارد. در این شیوه، پالایشگاه‌ها به ‌عنوان خریدار مستقیم حضور می‌یابند و دولت از تحویل اجباری به شرکت ملی پالایش و پخش بی‌نیاز می‌شود. این اقدام علاوه بر کاهش بدهی‌های دولت، مشکل سرمایه در گردش شرکت‌های نفتی را برطرف کرده و زمینه توسعه طرح‌ها را فراهم می‌کند.
او با اشاره به تجربه موفق عرضه اوراق نفت خام خاطرنشان کرد: این ابزار پیش‌تر آزموده شده و با سود همراه بوده است. بورس انرژی همچنین بستر لازم برای حضور خریداران خارجی نفت خام را نیز فراهم کرده است.
مدیرعامل بورس انرژی در ادامه با اشاره به ابزارهای مالی فعال در این بازار از جمله اوراق سلف موازی استاندارد گفت: اکنون این اوراق در بورس انرژی معامله می‌شوند و زمینه توسعه آن در حوزه بنزین نیز وجود دارد. اما باید ساختارهای ایجادکننده ناترازی در نظام انرژی کشور اصلاح شود؛ چراکه تقویت صرف عرضه یا کنترل مصرف، به تنهایی قادر به رفع ناترازی نیست.
نظیفی با اشاره به تجربه عرضه بنزین سوپر اظهار کرد: در صورت عرضه این محصول در بورس انرژی، کشف قیمت واقعی و شفافیت بیشتر حاصل می‌شود. طرح تجمیع کارت‌های سوخت و انتشار اوراق گواهی صرفه‌جویی بنزین نیز می‌تواند جذابیت بالایی برای سرمایه‌گذاران ایجاد کند. تجربه موفق اوراق صرفه‌جویی برق و گاز نشان داده بخش خصوصی استقبال گسترده‌ای از این ابزارها دارد.
او تاکید کرد: اجرای معاملات بنزین سوپر تنها به یک اراده مدیریتی نیاز دارد؛ چراکه از نظر زیرساختی و قانونی، تمام مقدمات فراهم است.
نظیفی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به عرضه روزانه حدود ۱۳ میلیون لیتر گازوئیل توسط شرکت پالایش و پخش در بورس انرژی با قیمت هر لیتر ۳۷ هزار تومان گفت: این معاملات بدون حاشیه سیاسی یا اجتماعی انجام شده و از جذابیت بالایی برخوردار است. امیدواریم با همکاری شرکت پالایش، شرایط قیمتی مناسب‌تری برای توسعه این معاملات فراهم شود.
مدیرعامل بورس انرژی ایران درباره مشکل گاز در شمال شرق کشور نیز اظهار داشت: می‌توان واردات گاز از روسیه را از مسیر بورس انرژی و بدون ایجاد بار مالی برای دولت انجام داد تا افت فشار گاز در این منطقه برطرف شود. این روش علاوه بر شفافیت، از تحمیل هزینه‌های اضافی به دولت جلوگیری می‌کند.

قیمت‌گذاری دستوری عامل اصلی مشکلات بازار انرژی است
در ادامه این نشست مرتضی زمانیان، معاون سیاست‌گذاری و راهبردی اقتصادی وزارت اقتصاد، با تأکید بر نقش تعیین‌کننده سیاست‌های قیمت‌گذاری در اقتصاد کشور، گفت: مشکل اصلی اقتصاد ایران، قیمت‌گذاری دستوری است. برخی تصور می‌کنند بازار انرژی در اختیار دولت است، اما در عمل هیچ کنترلی واقعی وجود ندارد و نتیجه این وضعیت، سیاسی شدن شدید بازار انرژی شده است.
زمانیان با اشاره به نقش بخش انرژی در تأمین معیشت، حقوق کارگران و کالابرگ اظهار داشت: در حال حاضر، بخش انرژی مسئولیت‌های گسترده‌ای برعهده دارد، اما منافع آن به این حوزه بازنمی‌گردد و همه زیرساخت‌ها نیز فرسوده شده‌اند.
او در ادامه تاکید کرد: برخی تصور می‌کنند بورس تنها بازاری برای کشف قیمت است، در حالی که اینگونه نیست. ابزارهای مالی نوین می‌توانند فرصت‌های متعددی برای بهبود عملکرد بازار و ایجاد اثرات مثبت اقتصادی نیز فراهم کنند.
بورس انرژی راهکار واقعی حل ناترازی انرژی  
حمید یاری، معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار، با اشاره به پیامدهای دستکاری در قیمت‌های شرکت‌های پالایشی افزود: این اقدام مشکلات را از سطح جامعه به سطح شرکت‌ها و ناشران منتقل کرده است و وقتی صورت‌های مالی پالایشگاه‌ها را بررسی می‌کنیم، مشخص می‌شود که ادامه این روش دیگر قابل قبول نیست.
یاری در ادامه تأکید کرد: ابزارهای بورس انرژی کامل و آماده استفاده است و می‌تواند بسیاری از چالش‌ها را برطرف کند. تجربه گواهی‌های صرفه‌جویی و عرضه گازوییل نشان داده که ورود بورس انرژی می‌تواند فضای حساسیت‌زا را کاهش دهد و حتی در حوزه بنزین سوپر یا عرضه برق و گاز، استقبال فعالان اقتصادی از این ابزارها مثبت بوده است.
ماون سازمان بورس واوراق بهادار تاکید کرد: اگر قرار است ناترازی‌های انرژی کشور حل شود و از شوک درمانی اجتناب کنیم، راهکار واقعی بورس انرژی است که می‌تواند قیمت‌های واقعی را تعیین کرده و نیاز مصرف‌کننده را پاسخ دهد.
بورس انرژی می‌تواند جلوی زیان ناشی از ارزان‌فروشی انرژی را بگیرد
محسن خدابخش، رئیس هیات‌مدیره بانک سینا، با اشاره به اینکه کارکرد بازار انرژی فراتر از کشف قیمت است، گفت: سیاست عرضه ارزان سوخت در سال‌های گذشته موجب شد شرکت‌ها به جای سرمایه‌گذاری در توسعه فناوری، به سمت فعالیت‌های انرژی‌بر حرکت کنند. به همین دلیل، در شرایط فعلی اگر قیمت انرژی اصلاح شود، بسیاری از صنایع دیگر صرفه اقتصادی نخواهند داشت.
او افزود: نیروگاه‌ها نیز به دلیل تداوم قیمت‌گذاری دستوری از چرخه فعالیت اقتصادی خارج شده‌اند.
خدابخش با تأکید بر اینکه بازار سرمایه موجب شفافیت و بروز ارزش واقعی دارایی‌ها می‌شود، اظهار داشت: بورس انرژی ایران این ظرفیت را دارد که با استفاده از ابزار گواهی صرفه‌جویی، از تداوم زیان ناشی از ارزان‌فروشی انرژی جلوگیری کند.
۷۲ درصد انرژی کشور از گاز تأمین می‌شود
در ادامه این نشست علی اصغر رجبی، مدیر انرژی و کربن شرکت ملی گاز ایران به سهم بالای گاز در سبد انرژی کشور اشاره کرد و گفت: بیش از ۷۲ درصد از انرژی مصرفی ایران را گاز تشکیل می‌دهد و این موضوع ضرورت برنامه‌ریزی دقیق برای بهینه‌سازی مصرف و تأمین مالی پایدار را دوچندان کرده است.
او با تأکید بر اینکه بورس انرژی بهترین و اجرایی‌ترین مسیر تأمین مالی در بخش انرژی است، اظهار کرد: در هفته گذشته هر یک مترمکعب گازی را که در بخش خانگی صرفه‌جویی شد، به ارزش ۱۷ هزار تومان در قالب گواهی صرفه‌جویی در بورس انرژی فروخته شد. این اقدام نشان داد سازوکار بازار سرمایه می‌تواند به‌طور مستقیم در مدیریت بهینه مصرف و تأمین مالی پروژه‌های انرژی نقش‌آفرینی کند.
به گفته او، با استفاده از ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر، تاکنون حدود ۸ همت از محل صرفه‌جویی به شرکت‌ها پرداخت شده است. همچنین از محل پروژه‌های بهینه‌سازی، ۸۰۰ میلیون مترمکعب گاز معادل ۱۰ همت درآمد حاصل شده است.
خرید و فروش نفت سفید از مسیر بورس انرژی به مهار قاچاق می انجامد
نعمت‌اله نجفی، عضو هیأت‌مدیره شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، با اشاره به وضعیت مصرف سوخت در کشور گفت: بر اساس برنامه‌ریزی‌ها، سقف برداشت از کارت‌های سوخت اضطراری باید ۱۰ درصد تعیین می‌شد، اما در عمل این سقف رعایت نشده است.
نجفی اظهار کرد: در حوزه نفت سفید و گازوییل، با اجرای اقدامات کنترلی و بهینه‌سازی مصرف، کاهش ۲۶ درصدی در میزان مصرف ثبت شده است.
او با تأکید بر نقش بورس انرژی در ایجاد شفافیت و مقابله با قاچاق سوخت تصریح کرد: امکان خرید گازوییل آزاد در جایگاه‌ها باید با قیمت مبتنی بر معاملات بورس انرژی فراهم شود. در حال حاضر بخشی از نفت سفید به‌صورت قاچاق وارد بازار می‌شود و با گازوییل ترکیب شده که موجب افت کیفیت سوخت می‌گردد. اگر خرید و فروش نفت سفید از مسیر بورس انرژی انجام شود، می‌توان بخش قابل توجهی از قاچاق را مهار کرد.