به گزارش بازارانرژی، شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، میزبان مراسمی پربار به مناسبت روز ملی سد و نیروگاه برق آبی و همزمان با هفته پژوهش، بستری فراهم کرد تا چالش‌های بنیادین صنعت در عرصه نوآوری مورد بررسی قرار گیرد. دکتر محمدرضا شعبان‌زاده‌میرکل، مدیرکل دفتر آموزش، تحقیقات و نوآوری وزارت نیرو، در ابتدای سخنان خود، بر نقش محوری دانش و فناوری در حکمرانی جهانی تأکید ورزید و گفت: “در دنیای امروز، قدرت یک ملت نه تنها در منابع طبیعی، بلکه در توانایی دستیابی و بومی‌سازی فناوری نهفته است. کشوری که فناوری را مهار کند، اقتدار خود را در عرصه بین‌المللی تثبیت می‌نماید.”
وی با استناد به گزارش‌های معتبر “شاخص پیچیدگی اقتصادی” – که معیاری برای سنجش عمق دانش فنی و فناورانه در اقتصاد کشورها است – وضعیت ایران را به تصویر کشید. شعبان‌زاده‌میرکل توضیح داد: “رتبه ایران در حوزه پژوهش، ۳۶ است که نشان‌دهنده پتانسیل قابل قبول ما در تولید دانش است. اما هنگامی که نوبت به اتصال این دستاوردها به فناوری می‌رسد، رتبه ما به ۴۸ تنزل می‌یابد. و در مرحله تجاری‌سازی و خلق ثروت از این فناوری‌ها، این روند نزولی ادامه یافته و رتبه به ۶۷ می‌رسد. این الگو، برخلاف کشورهای پیشرو که از پژوهش به ثروت مسیری صعودی طی می‌کنند، هشداری جدی برای ماست.”
مدیرکل دفتر آموزش، تحقیقات و نوآوری، با ترسیم نقشه جامع زیست‌بوم نوآوری در وزارت نیرو، لایه‌های مختلف آن را برشمرد. به گفته وی، این اکوسیستم از سطح حاکمیتی (سیاست‌گذاری کلان) آغاز می‌شود و به پژوهش (رصد روندها و ایده‌پردازی)، توسعه فناوری (از طریق مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری)، تأمین مالی (با حمایت صندوق پژوهش و فناوری نیرو) و در نهایت بازار (با هشت شرکت تخصصی زیرمجموعه وزارتخانه) ختم می‌شود. وی از افتتاح قریب‌الوقوع پارک علم و فناوری نیرو خبر داد و افزود: “این پارک، نه تنها بستری برای رشد استارت‌آپ‌های دانش‌بنیان فراهم می‌کند، بلکه در بازارسازی و گسترش بازار برای محصولات فناورانه نقش محوری ایفا خواهد کرد. انتظار داریم این ابتکار، چرخه نوآوری را در صنعت آب و برق شتاب بخشد.”
شعبان‌زاده‌میرکل سیاست‌های وزارت نیرو را در سه محور کلان خلاصه کرد: توانمندسازی، اثربخشی‌سازی و کارآمدسازی. در حوزه توانمندسازی، تمرکز بر تأمین زیرساخت‌ها و نهاده‌های ضروری برای پاسخگویی به نیازهای فناورانه است. وی تکمیل زیست‌بوم نوآوری را اولویت دانست و پیشنهاد داد: “تقویت صندوق پژوهش و فناوری نیرو، با مشارکت فعال شرکت‌هایی مانند توسعه آب و نیرو به عنوان سهامدار اصلی، می‌تواند چابکی را در فناوری‌های آبی افزایش دهد.” همچنین، بهره‌گیری از قوانین حمایتی مانند قانون جهش تولید دانش‌بنیان و آیین‌نامه‌های مربوطه، تنوع‌بخشی به منابع مالی پژوهش از طریق الزام تخصیص حداقل ۰.۸ درصد از درآمدهای عملیاتی شرکت‌ها به امور تحقیقاتی، و استفاده از معافیت‌های مالیاتی، از جمله اقدامات کلیدی این محور است. توسعه تعاملات با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی از طریق “کارگروه توسعه تعاملات علمی و دانشگاهی” وزارت نیرو، نیز بر تقویت پیوند صنعت و آکادمی تأکید دارد.
در بخش اثربخشی‌سازی، هدف اصلی اطمینان از حل مسائل واقعی صنعت و خلق ارزش پایدار است. شعبان‌زاده‌میرکل بر هم‌راستاسازی فعالیت‌های پژوهشی با برنامه‌های توسعه صنعت آب و برق اصرار ورزید و گفت: “اولویت‌های تحقیقاتی باید به سمت فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی جهت‌گیری شود.” وی بر اعتمادسازی و افزایش ریسک‌پذیری مدیران برای خرید محصولات دانش‌بنیان داخلی تأکید کرد و با اشاره به رشد چشمگیر خریدهای دانش‌بنیان در بخش برق طی چهار سال اخیر، افزود: “حالا نوبت تسری این موفقیت به حوزه آب است. شرکت آب و نیرو، با تجربیات غنی در مدیریت پروژه‌های سدسازی و نیروگاهی، می‌تواند پیشگام بومی‌سازی فناوری باشد و الگویی برای کل صنعت خلق کند.”
کارآمدسازی، سومین محور، بر بهینه‌سازی فرآیندها برای ارتقای برون‌دادها تمرکز دارد. وی از “شورای پژوهش، فناوری و نوآوری وزارت نیرو” به عنوان عالی‌ترین مرجع سیاست‌گذاری یاد کرد و خبر از تدوین نظام‌نامه جدیدی داد که با بازیگران و روندهای نوظهور همخوانی دارد. هدایت و پایش فعالیت‌های پژوهشی بر اساس برنامه‌های مدون و اولویت‌دار، و توسعه سامانه‌های یکپارچه مدیریت تحقیقات – مشابه آنچه در بخش برق اجرا شده – برای حوزه آب، از جمله گام‌های عملی این بخش است.
شعبان‌زاده‌میرکل در خاتمه، نقش شرکت توسعه آب و نیرو را در این تحولات برجسته ساخت و گفت: “این شرکت، با ظرفیت‌های عظیم خود، می‌تواند پلی میان پژوهش و عمل باشد. در شرایطی که صنعت آب و برق با چالش‌های اقلیمی و انرژی روبرو است، تحول در نوآوری نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است.” این مراسم، فراتر از یک گردهمایی، فراخوانی برای هم‌افزایی میان سیاست‌گذاران، پژوهشگران و فعالان صنعت بود تا ایران را از دام روند نزولی نجات دهد و به مسیری صعودی در اقتصاد دانش‌بنیان سوق دهد. با افتتاح پارک علم و فناوری و اجرای سیاست‌های سه‌گانه، افق روشنی برای ثروت‌آفرینی از دل پژوهش ترسیم شد.