از زمانی که نرخ دلار آزاد و دیگر ارزها مانند یورو، سیر صعودی پیدا کرد تابلو بازار سرمایه ایران نیز سبزپوش شد. این رشد قیمت دلار در تحلیل کارشناسان در شرکت‌های بورسی پالایشگاهی، پتروشیمی‌ها، معادن و فلزات تاثیر خود را نشان داد. به عبارتی شرکت های تولیدکننده‌ای که در امورصادراتی فعالیت داشته و دارند توانستند از این بازارمنتفع شوند. دراین میان نیز شرکت های پتروشیمی که از خوراک بین مجتمعی استفاده می کنند با ارزمبادله ای و با قیمت پایین تر، احتساب هزینه فایده بیشتری را کسب می کنند که این روند دریک بازده زمانی رشد مثبتی را رقم می زند.
به هر ترتیب، هرمیزان سودآوری شرکت‌های بورسی در حوزه پتروشیمی و پالایشگاهی سودآورتر باشند این سود شرکت به سهامداران خود برمی گردد در نتیجه این موضوع منجر به رونق بازار سرمایه درجذب نقدینگی‌های سرگردان مردم خواهد شد.
اما نکته ای که حائز اهمیت است تحلیل برخی از کارشناسان در زمینه تاثیر شرکت های پتروشیمی در نوسان قیمت دلار است. این عده از کارشناسان معتقدند شرکت های پتروشیمی که صادرکننده محصولات پتروشیمی هستند، توانسته اند در بازار تاثیرگذارباشند. حال باید بررسی کردکه آیا این تاثیرگذاری منطقی است و یا ناشی از نوسانات اقتصادی روی می دهد؟
مهدی پازوکی اقتصاددان و استاد دانشگاه در این زمینه می گوید: صادرکنندگان پتروشیمی در گران شدن قیمت دلار نقش بسزایی دارد.
این کارشناس اقتصادی این گونه تحلیل می کند: پتروشیمی خوراک خود را با قیمت ارزمبادله‌ای ۳ هزار و ۶۰۰ تومان می‌گیرند اما محصولشان را با ارز آزاد صادر می‌کند. این موضوع یک رانت بالای اقتصادی است. این کارشناس معتقد است که پتروشیمی ها علاقه ای به یکسان سازی نرخ ارز ندارند زیرا برای آنها سودآور نیست.
عادل نژاد سلیم مدیرعامل هلدینگ خلیج فارس، پتروشیمی‌ها را اهرمی برای تعادل بازار ارز می داند ومی گوید: صنعت پتروشیمی هر چه ارزدارد به بازارعرضه می‌کند. ما بیشتر ارز مربوط به صادرات محصولات پتروشیمی را با هماهنگی بانک مرکزی دربازارعرضه می‌کنیم.
وی در گفتگو با یکی از رسانه های خبری اطمینان داده بود که پتروشیمی‌ها حتی در تعادل نرخ ارز و پایین نگه داشتن آن تاثیر گذارند و به طور مرتب ۵۰ درصد از درآمد ارز صادراتی خود را در بازار به فروش می‌رسانند.
با این دو نظر می توان این گونه استدلال کرد که رشد بازار ارز موجب رشد قیمت سهام پتروشیمی در بازار بورس می‌شود اینکه پتروشیمی‌ها به چه میزان ارز بازار را تامین می کنند به میزان صادراتشان برمی‌گردد اما به هر حال این دو متغیرارز رابطه مستقیمی با این صنعت دارد به طوری که طی سال گذشته این پتروشیمی ها بودند که با عرضه دلار درسطح جامعه به متعادل کردن نرخ ارز کمک کردند.
عزیزی مدیر یکی از کارگزارن رسمی کشور در این زمینه می گوید: اصلاح نرخ ارز در صورتی که به عنوان یک تصمیم پایدار از سوی بانک مرکزی اتخاذ شود برای تولیدکنندگان مواد خام بورسی خبر خوشی تلقی می‌شود، چرا که شرکت‌های مزبور تبادلات ارزی خود را عمدتأ با نرخ رسمی انجام می‌دهند و تضعیف ریال به معنای جهش درآمد صادراتی این شرکت‌ها خواهد بود
.
این کارگزاربا بیان اینکه مدیران صنعت پتروشیمی عقیده دارند افزایش نرخ ارز برای مجتمع‌های پتروشیمی صادرکننده تاثیرات مثبتی دارد و این شرکت ها همواره مترصد افزایش نرخ ارز بودند تا بتوانند در صحنه بین‌المللی با سایر شرکت‌ها رقابت کنند، می گوید: ازآنجایی که این شرکت ها درآمد ارزی خود را به ریال تبدیل می سازند لذا درآمد ریالی شان فزونی می‌یابد.
وی تاکید می‌کند: البته این شرکت ها درآمدهای ارزی خود را از طریق نظام بانکی و به نرخ ارز دولتی ، تهاتر نمی‌کنند و پیش از این نیز فعالان بازار محاسبات خود را بر اساس نرخ های رایج ارز(بازار آزاد ارز)ملاک قرار داده بودند. همچنین در صورتی‌که این شرکت ها بخشی از مصارف ارزی خود را با گشایش اعتبار و به نرخ ارز یارانه ای انجام داده باشند بدیهی است قادر به اخذ مطالبات ارزی خود در خارج از نظام بانکی نبوده و این مسئله مانع از رشد قابل توجه درآمدهای این شرکت‌ها خواهد بود.
علی محمدی تحلیلگر بازار سرمایه در حوزه انرژی می گوید: برای رهایی از اقتصاد وابسته به نفت هر چه قدر تلاش شود که ارزش افزوده حاصل از نفت پدید آید در نهایت این به نفع اقتصاد است. یکی از این بخش پتروشیمی ها هستند. پتروشیمی‌ها در ارزآوری بالا موثرند.
یک نمونه آماری نشان از ارزآوری پتروشیمی‌ها، در سال ۹۵ بر اساس آمار گمرک ایران، از مجموع کل صادرات میعانات گازی، پتروشیمی‌ها و سایر کالاها رقم ۴۴ میلیارد دلار بوده که این رقم ۳۳.۵ درصد مربوط به محصولات پتروشیمی و پالایشگاه‌ها است. در نتیجه این ارقام گواه اهمیت این صنعت در ارزآوری کشور است.
وی در ادامه می گوید: بخش دیگرفروش محصولات پتروشیمی نیز به صورت فروش بین مجتمعی و فروش داخلی در بورس کالاست که اکثریت فروش‌های بین مجتمعی به تبع قراردادهای بلند مدت بین شرکت ها با نرخ ارز مبادله ای صورت می گیرد و مابقی فروش از جمله فروش در بورس کالا با ارز آزاد است.
محمدی تحلیل می کند: تغییرات نرخ ارز مبادله‌ای و آزاد در چند سناریو بر این صنعت مؤثر است. اول تغییرفاصله قیمت ارز مبادله‌ای و آزاد است که با توجه به تسهیلات مذکور با افزایش این فاصله قیمتی سبب رشد سودآوری شرکت‌ها خواهد شد. از سوی دیگر اگرنرخ ارز مبادله‌ای و آزاد توأماً افزایش یابد، سودآوری شرکت پتروشیمی نیز افزایش خواهد یافت و در نهایت در صورت اعمال سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز سودآوری این صنعت مورد تهدید قرار خواهد گرفت.
این تحلیگر بورس انرژی اظهار می دارد: سناریو دیگری می‌توانیم برای ارزمبادله‌ای و آزاد متصور شویم، اگر قیمت ارز آزاد و مبادله ای را متغیر در نظر بگیریم در این صورت این موضوع روی دیگر شرکت ها و مجموعه های پتروشیمی تأثیرگذار خواهد بود؛ البته با توجه به محصول تولیدی و نحوه فروش آنها در بورس کالا یا بازار بین مجتمعی و صادرات آن تأثیر متفاوتی با هم دارند.
اینکه تاکنون دولت و بانک مرکزی تاکنون اقدام خاصی انجام ندادند اما بر این باورند که باید این اقدام صورت گیرد و بارها و بارها نسبت به انجام آن حتی تاریخ هم اعلام کردند اما همچنان عملیاتی نشده است. شاید مسکوت گذاشتن این موضوع به نفع برخی صادرکنندگان و تولیدکنندگانی است که محصول صادراتی تولید می کنند و شاید هم رونق بازار سرمایه و و سبزماندن تابلو بورس تفکر خوش بینانه ما بر این مدعاست.
رونق اقتصادی شرکت ها خواسته درونی همه ماست اما کمک به بخشی نباید منجر به ضرر دیر بخش ها شود. این تفکر، سیاستگذاری همه جانبه ای را می طلبد. زیرا تاریخ اقتصاد ایران نشان می دهد کمک های مقطعی دولت به بازار اقتصاد شرایط بی‌اعتمادی را بوجود می آورد. حداقل دولت می تواند صادقانه دلیل افزایش قیمت دلار را اعلام کند که در صدد رونق تولید صادراتی و جهش یکباره شرکت ها در اقتصاد کشوراست.
گزارش: مریم بابایی