مریم بابایی- فردا نهم مرداد 98 اولین عرضه بنزین با تولید داخل در بورس انرژی ایران صورت می گیرد. بنا به گفته شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران، نخستین محموله 10 هزار تنی بنزین صادراتی ایران روانه رینگ بین الملل بورس انرژی می شود.
از زمانی که ایران رسما واردات بنزین به کشوررا قطع کرد توانست با احداث پالایشگاه ستاره خلیح فارس به تولید روزانه بالای 45 میلیون لیتر بنزین و با احتساب مجموع تولید بنزین کشور(با دیگر پالایشگاه ها) به تولید 105 میلیون لیتردر روز برسد. قبل از تحریم ها و با پیش بینی روند رشد تولید بنزین ، بحث صادرات این محصول پس از رفع نیاز داخل، روز به روز قوت گرفت به طوری که در ماه های آخر سال 97 صحبت از ذخیره بنزین به دلیل تولید بیش از نیاز داخل بود. اما با آمدن تحریم ها و بسته شدن راه های ارتباطی، صادرات این محصول از طریق راه های دیگری پیش پای تصمیم گیران فروش بنزین گذاشته شد. تنها گزینه ای که به نظر در حال حاضر آن هم در حجم کم می تواند عملیاتی شود، فروش آن در بورس انرژی است؛ بازاری که سال های سال منتظر انجام معاملات انواع فراورده های هیدروکربنی بوده زیرا اساس راه اندازی بورس انرژی بر مبنای ورود این فرآورده ها بوده است.  
بوی خوش صادرات بنزین از بورس
عرضه انواع نفت سبک و سنگین و میعانات در بورس انرژی از سال 96 تاکنون با عرضه های ناموفق فروش و گاها با فروشی اندک در بورس انرژی صورت گرفت. عدم موفقیت در فروشی که بنا به گفته مسئولین امر به دلیل مشکل نقل و انتقالات وزنی و ارزی بوده است. حال این سوال مطرح می شود که آیا فروش بنزین در بورس نیز با چنین تجربه ای روبرو خواهد شد؟
شرکت بورس انرژی ایران از سال تاسیس تاکنون وعده تحقق ورود فرآورده های نفتی به بورس را داده است و همواره از جلسات متعدد با مدیران نفت و ترغیب مدیران جهت فروش و انجام معاملات نفت در بورس سخن گفته است. بورس در تمام کشورها نمادی از اقتصاد و تنها جایگاه مطمئن برای هر گونه معاملات فیزیکی و اوراق بوده است زیرا بازاری شفاف به لحاظ حسابرسی و انجام هر گونه معامله، بدور از فضای رانت و واسطه گری تعریف شده است. درواقع کشورهایی که حتی فرآورده نفتی هم ندارند اقدام به خرید و فروش این نوع محصولات در بورس پیشرفته خود می کنند.
آن طور که از محصول مورد نیاز و حیاتی مانند بنزین برمی آید به نظر می رسد بنزین در بورس انرژی تجربه فروش نفت را نخواهد داشت و بازار منتظر خرید بنزین بوده است.
بنزین، سوخت مورد نیاز و حیاتی
همانطور که گفته شد یکی از مشکلات اساسی در فروش نفت و میعانات گازی در بورس بحث مبادلات ارزی و نقل و انتقالات محصولات بوده و هست. اما پیش بینی عدم موفقیت فروش بنزین در بورس کم رنگ تر است. این ادعا چند دلیل واضح در پی دارد. اول اینکه فروش بنزین در ایران با گالن و بشکه های کوچک و بزرگ هم صورت گرفته است. این فروش، حال از مبادی غیر رسمی نشان می دهد که بنزین یک کالای مورد نیاز است و خریدار از هر راهی متقاضی دریافت این سوخت بوده و هست.
بر اساس آمارهای اعلامی در ایران، روزانه 10 میلیون لیتر قاچاق بنزین صورت می گیرد. این رقم از سوی ادیانی راد عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در اواخر سال 97 اعلام شد. او با احتساب دلار روز، ( 15 هزار تومان) رقمی حدود صدو پنجاه میلیارد تومان، برای ارزش فروش قاچاق بنزین برآورد کرده بود. در واقع این رقم قاچاق سوخت برای کشور که با هزینه های بالا تولید می شود برای اقتصاد زیان آور است. بدین ترتیب بنزین، این محصول مورد نیاز برای هر خریدار حقیقی و حقوقی ارزش افزوده بالایی دارد و می تواند چه در بورس و یا هر بازاری به سرعت خرید و فروش شود؛ به طوری که حتی از اطلاعیه فروش بنزین در بورس، مقصد نهایی یعنی افغانستان هم مشخص است و به نظر می رسد رایزنی در خصوص فروش از قبل صورت گرفته است و یا خریدار آمادگی خرید بنزین در مقصد افغانستان را داشته است. با این توضیح مقایسه ای، می توان به این نتیجه رسید که بنزین محصولی مصرفی و می تواند تا حدودی سرنوشت بهتری نسبت به عرضه نفت سبک و میعانات گازی در بورس داشته باشد به شرطی که دیگر گزینه ها و انجام مراحل فروش برای خریدار به سهولت صورت گیرد.
انگیزه خریداران بنزین از طریق بورس
آنچه مسلم است افراد متقاضی خرید بنزین بوده و هستند اما بورس نیز سازوکاری دارد که افراد حقیقی و حقوقی بایستی دارای آگاهی از نوع معاملات فیزیکی در فضای کاملا شفاف و در قالب بوروکراسی سازمان یافته معامله کنند. خریداران بویژه خریدار خارجی باید شیوه های خرید و انجام معامله در بورس را بداند. یکی از دلایل موفقیت فروش بنزین ایران می تواند صادرات این محصول و فروش آن به خریدارخارجی باشد. مبادی فروش در فضای غیر بورسی به دلیل محدودیت های تحریم، راه را برای فروش انحصاری وزارت نفت بسته است و این شیوه فروش از طریق بورس نیز می تواند تا حدودی میان بر باشد. اما نکته اساسی انگیزه خریداران خارجی است تا با اطلاعات جامع از مراحل خرید این انجام را به سهولت دنبال کنند. از طرفی هم مبادلات مالی و قوانین دست و پاگیر، انگیزه هر گونه معامله را از این گونه خریداران سلب نکند.
از جمله مشکلات اساسی فروش نفت در بورس انتقال وجوه و انجام تراکنش های مالی بسیار بالا برای خریداران بود. درواقع بورس ها همواره دارای خریداران محصولات بوده و هستند اما اینکه این مراحل فروش به سهولت صورت نگرفته است از نکاتی است که بیشتر به محدودیت های بین المللی ایران و ایجاد سازوکار پیچیده مالی برمی گردد که برای فروشی موفق، حذف و تسهیل در قوانین فروش است.
نبود زیرساخت های مشخص فروش نفت در بورس یکی دیگر از دلایل اعلام شده از عدم موفقیت فروش نفت بوده است. نمونه ای که همواره با عرضه های متعدد از سوی شرکت ملی نفت و بورس در حال رفع و رجوع است. در واقع تعدد عرضه ها فضای  آزمون و خطایی را ایجاد کرده است که البته دیر یا زود باید صورت می گرفت.
فروش بنزین هم نیاز به زیرساخت مشخصی دارد که تداوم فروش آن تسهیل در زیرساخت هاست. زیرا دراین صورت بورس می تواند بازار پررونقی را برای فروش بنزین رقم بزند.
بورس ایران بویژه شرکت بورس انرژی ، نهادی نوپا برای عرضه محصولاتی با ارزش افزوده بالاست. اما در نهایت باید این نهاد بتواند مبدا اصلی برای مبادلات و فروش انواع فرآورده های فرعی واصلی هیدروکربنی باشد و این موفقیت در فروش باید از یک جایی شروع شود. آغاز فروش یک به یک فراورده ها به واسطه تحریم ها از بورس بوده و این بار نوبت به عرضه و فروش بنزین رسیده است.