چند صباحی است که پس از سخت شدن تحریم های ظالمانه، فروش فراورده های نفتی با شیوه جدیدتری در اقتصاد ایران جاری و ساری است. بورس انرژی این روزها زبانزد دولتیان بویژه بخش دولتی صنعت نفت است و میلیاردها دلار ازفروش این  فراورده در کمتر از ۴ ماه حدود ۲.۷ میلیارد لیتر فرآورده از بورس صادرو ۱.۷ میلیارد دلار ارزآوری داشته است.
رسیدن به ارقام میلیاردی ناشی از فروش فراورده آن هم در این شرایط وانفسای اقتصادی که فروش و ارزآوری نفت و فراورده های آن به نفع هزینه های جاری کشور شده حال سوال این است که چرا شرایط برای فروش دیگر فراورده های نفتی در بورس انرژی مهیا نیست؟
اینکه فروش فراورده نفتی مانند بنزین بیش از فروش نفت خام موفق بوده است جا دارد در این شرایط سازوکار کلیه فراورده های نفتی نیز در بورس مهیا شود.
نفت خام که یک کالای استراتژیک به حساب می آید و سال های سال بورس انرژی درعرضه نفت تلاش های متعددی را متحمل شده است اما با اقبال عدم فروش نیز مواجه است ؛البته این عدم اقبال فروش را نباید در نهایت به توقف عرضه نفت رساند زیرا به زعم کارشناسان، بازار بورس و انجام معاملات در این بازار به هیچ وجه قابل پیش بینی نیست و ممکن است شرایط فروش به گونه دیگری رقم بخورد.اما بحث این مجال به عرضه دیگر فراورده های نفتی است که با وجود خریداران حاضر می تواند مانند بنزین موفقیت هایی را در نتیجه فروش به دست آورد.
علی حسینی مدیرعامل بورس انرژی ایران اخیرا در گفتگویی اعلام کرد که شرکت نفت گرچه نفت خام در بورس انرژی عرضه می‌کند، اما عرضه فرآورده‌های نفتی مانند نفت کوره را ندارد.
حسینی بیان کرد: قانون برنامه ششم توسعه الزام دارد نفت خام و فرآورده‌های نفتی در بورس انرژی عرضه شود، ولی شرکت نفت در مورد فرآورده‌های نفت مثل نفت کوره و ... اقدام نکرده است. همچنین در قانون بودجه نیز دولت ملزم شده که نفت خام سنگین و سبک و میعانات گازی را در بورس انرژی عرضه کند، اما ماده ۴ قانون برنامه ششم، وزارت نفت را ملزم کرده که همه فرآورده‌های نفتی را در بورس انرژی ارائه کند، اما تاکنون اقدامی برای ارائه فرآورده‌ها انجام نشده است.
طبق آمار در کمتر از ۴ ماه که شرکت ملی پالایش و پخش، فرآورده را در بورس عرضه کرد، حدود ۱ میلیارد لیتر بنزین، حدود ۱.۲ میلیارد لیتر هم گازوئیل و نیم میلیارد لیتر هم در مجموع نفت سفید گاز مایع به فروش رسید که سر جمع آنها ۲.۷ میلیارد لیتر است؛ در نتیجه در همین مدت ، ۱.۷ میلیارد دلار ارز وارد کشور شده که این رقم در شرایط تحریم و کمکی به دولت در زمینه درآمد ارزی است.
گفتنی است به رقم پیگیری ها نسبت به عرضه نفت گاز(گازوئیل) شرکت ملی نفت در بورس، این محصول در ابتدای دی ماه به میزان چند هزار تن عرضه شد اما به دلیل بالابودن قیمت، نتوانست به انجام معامله برسد لذا همچنان این محصول اساسی نیز با عدم اقبال عرضه و فروش مواجه است.  
نصرالله پژمان­فر، عضو کمیسیون تلفیق مجلس روز گذشته در گفتگو با فارس در زمینه اهمیت توجه به فروش فراورده در بورس انرژی آن هم در شرایط امروز اقتصادی گفت: در شرایط موجود نیازمند توسعه بازار بورس هستیم و برای این منظور می­توانیم نفت کوره را هم در بورس عرضه کنیم و بخش خصوصی هم به خرید آن تمایل دارد. اما در این مساله ما با مشکلاتی مواجه هستیم که ناشی از انعطاف ­ناپذیری برخی دستگاه­های وزارت نفت است. من درخواستم این است که شرکت ملی نفت هم مانند شرکت پالایش و پخش منعطف ­تر عمل کند و قیمت­گذاری هوشمندانه­ تری در نفت و فرآورده داشته باشد. بدین صورت درآمدهای ارزی کشور افزایش خواهد یافت.
پژمان‌فر درباره نقش مجلس در الزام قانونی عرضه نفت و فرآورده در بودجه ۹۹ اظهار داشت: سال گذشته مجلس در لایحه بودجه وزارت نفت را مکلف کرد تا نفت و فرآورده را در بورس عرضه کند. هرچند در حوزه فروش نفت از این طریق کارنامه چشمگیر نبود زیرا این موضوع نیازمند بازه زمانی ۳ الی ۴ ساله است ولی آثار مثبت آن در حوزه فرآورده مشاهده شد. بنابراین برای اینکه این راهکار به حالت ایده ­آل خود برسد نیازمند زمان هستیم. در این راستا نمایندگان مجلس می­توانند در لایحه بودجه سال ۹۹ باز هم وزارت نفت را عرضه در بورس مکلف کنند.
عضو کمیسیون تلفیق مجلس تاکید کرد: در این خصوص وزارت نفت هم باید حمایت بیشتری از این قضیه کند تا با موفقیت از گردنه تحریم ­ها عبور کنیم. ضمن اینکه با این کار می­توانیم بازیگرانی تربیت کنیم که اگر در آینده دوباره مورد تحریم قرار گرفتیم، به مشکل چندانی برنخوریم. چنانکه در دوره تحریم­‌های قبلی ما روی فرآورده تمرکز کردیم که نتیجه آن ورود بازیگران بخش خصوصی و ارزآوری میلیاردی شد. بنابراین با ادامه این کار در تحریم­‌های احتمالی آینده، اقتصاد کشور از آسیب­ مصون خواهد شد.
شرکت ملی پالایش و پخش با تولید بنزین و فروش آن در بورس انرژی پیشتاز است. زیرا به دلیل اهمیت حیاتی این محصول در اقتصاد و داشتن مشتریان حاضر در بورس انرژی توانسته است حتی به حداقل ترین درآمد برسد. اینکه گفته می شود فروش بنزین در بورس انرژی در حوزه قیمت گذاری کمتر از محاسبات هزینه ای است اما این نهاد، تنها تصمیم به عرضه و فروش محصول از مبادی صادراتی گرفته است آن هم در بازاری که مشتریان خود را دارد و به اصطلاح ساده تر، بنزین تولیدی رو زمین نمی آمد. البته گفته می شود که تحریم های دیگر آمریکا بر روی فراورده های نفتی ایران نشانه رفته است پس تا دیگر تحریم های ظالمانه، شرکت ملی نفت می تواند حداقل از این بازار برای فروش دیگر محصولات خود که همچنان در حال تولید است استفاده کند و دست اندازهای موجود را برای حداقل ارزآوری از پیش رو بردارد. شرایط عرضه سهل تر با قیمت گذاری متعارف می تواند به این مهم در اسرع وقت دامن زند حداقل تا زمانی که ما از اقتصاد تحریمی رهایی یابیم.

گزارش : مریم بابایی