مریم بابایی- کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی موضوع روشنی است که مسئولین اقتصاد کشور طی این سال ها به دنبال راهکاری برای عملیاتی کردن آن هستند و دریافت مالیات و بهسازی آن را جایگزین مناسبی برای درآمدهای نفتی به حساب آوردند. برای اجرای این سیاست دردولت یازدهم و دوازدهم تلاش های متعددی برای طراحی ساختارهای مالیاتی طراحی و اجرا شد و کماکان این سیاست درآمدی دولت از طریق مالیات ها ادامه دارد. حتی در بودجه های سالیانه و برنامه ریزی پنجساله ششم نیز به الزام در کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و جایگزی مناسب در این زمینه تاکید شده است. البته کاهش درامدهای نفتی به دلیل محدودیت های صادرات نفت ایران ناخودآگاه این ایده کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی را بیشتر عملیاتی کرد و این محدودیت طبیعتا گزینه های دیگر درامدی را سرراه تصمیم گیران اقتصاد کشور قرار داده است زیرا می دانند در برنامه ریزی ها چاره ای جز اجرای این رویه ندارند.
محمد نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه در گفتگو با رسانه ای اعلام کرد: وابستگی به نفت در بودجه سال آینده 10 درصد خواهد بود و میزان استفاده از درآمدهای نفتی در سال جاری نیز بر همان مبنای پیش بینی بودجه 98 بود، زیرا در بودجه سال 98 نیز کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی لحاظ شده بود.
محمد خالدی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار سهام انرژی در زمینه میزان استفاده از درآمدهای نفتی در بودجه سال 98 اعلام کرد:  در بودجه سال 98 پیشنهاد شده بود که 32 درصد از منابع درآمدی نفت در بودجه لحاظ شود که مجلس نیز تایید کرد 20 درصد از درآمد نفتی، از صندوق ذخیره ارزی برای بودجه برداشت شود و اگر شرایط فروش نفت بهتر بود 12 درصد دیگر از این صندوق به منابع بودجه ای اضافه شود. با این اوصاف میزان مصرف و وابستگی به نفت و محدودیت ها در برنامه بودجه 98 لحاظ و اجرا شد.
وی در ادامه افزود: بودجه 99 نیز با اجرای همین رویه و با کاهش وابستگی 10 درصدی به نفت مواجه است. البته در مجلس کلیات بودجه 99 به تایید مجلسی ها رسیده است و این ایده که ما از کمترین وابستگی به نفت رهایی پیدا کنیم راهکار سازنده ای است و حتی در برنامه پنجساله ششم از الزامات ان است که سالی دو درصد از وابستگی فروش نفت در بودجه کم شود تا مرحله به مرحله از این اقتصاد نفتی رهایی پیدا کنیم.
خالدی تاکید کرد: البته این ایده خروج از وابستگی نفت برای ما و دولت بسیار سخت است و ما یکباره و یک شبه نمی توانیم صرفا با قانون وبرنامه از وابستگی به درآمد نفتی کم کنیم و این رویه باید به مرور و سال به سال کم شود؛ اینکه سال 98 توانستیم بخشی از این رویه را پیاده کنیم و سال 99 نیز زیر 10 درصد را در نظر گرفتیم حرکت خوبی است اما همانطور که می دانیم مسئله اصلی تنها فروش نفت خام نیست کل اقتصاد به نفت ، فراورده و منابع ارزی کشور به فروش صنعت نفت وابسته است.
وی با ارائه مثالی در این باره تصریح کرد: مثلا بنگاه تولیدی بزرگی برای تولید محصولات مورد نیاز کشور نیازمند مواد اولیه و ارز مورد نیاز است که این ارز را از طریق منابع دولتی تامین می کند و دولت برای تامین این ارز باید با صادرات و فروش نفت وفراورده بتواند تامین مالی کند که از سوی دیگر بتواند از این بنگاه اقتصادی مالیات بگیرد، مالیاتی که قرار است جایگزین درآمد نفتی شود. پس اینها به صورت زنجیره به هم متصل است و برای خروج از این رویه نیازمند زمان هستیم.   
این نماینده مجلس بیان کرد: اگر دولت در نظر دارد وابستگی به نفت را به یکباره کم کند این موضوع کاملا غیرممکن است زیرا امورعمرانی دولت دقیقا به درآمد نفت وابسته است و باید بتواند سال به سال برای آن جایگزین مناسبی پیدا کند.
با محدودیت های تحریم به دلیل عدم فروش نفت خام، نگاه دولت به سرمایه گذاری و تولید فراورده های نفتی نیز متمرکز شد که البته برای گذار از این اوضاع چاره ای جز این نبود. زیرا صادرات نفت خام و کسب درامد نفت خام طی سال های گذشته سهل الوصول ترین امور درآمدی دولت به حساب می آمد. اما درست در همین نقطه است که تحریم ها برای اقتصاد ایران فرصت به حساب آمد و تولید فراورده جای خود را در اقتصاد نفت ایران باز کرد. از تولید بنزین و فراورده های نفتی دیگر گرفته تا محصولات پتروشیمی و صادرات این محصولات به دلیل نیاز بازار های بین المللی، اقتصاد ایران را از منظر دیگری به وابستگی نفت کشاند که به زعم کارشناسان این رویه درست تر و معقول تر از صادرات نفت خام است.
خالدی در این زمینه اظهار داشت: کمیسیون انرژی مجلس طرح خوبی را برای استفاده ازدرآمد نفتی پیشنهاد داد که این موضوع به تصویب هم رسید و آن ایجاد پتروپالایشگاه ها و درکنار هر یک از این پتروپالایشگاه راه اندازی مجتمع پتروشیمی برای به کارگیری از منابع هیدورکربنی و تولید محصول و فراورده است که این ایده فقط با سرمایه های مردمی و استفاده از نقدینگی های سرگردان به سمت پروژه های بنیادی هدایت شود. با این شیوه منابع ارزی خوبی نصیب کشور خواهد شد و این ایده که نفت تبدیل به محصول و سپس صادر شود این درآمد بسیار سازنده ای خواهد بود.
طرح ایجاد پتروپالایشگاه ها با سرمایه های مردمی اخیرا از سوی معاون برنامه ریزی وزارت نفت طی فراخوانی اعلام شد که از سرمایه گذارن داخلی (مردمی) خواسته شد که حداکثر مدارک خود را  تا اسفند ماه 98 برای انجام امور سرمایه گذاری به دفتر این معاونت ارسال کنند، رویه ای که عملا در برنامه ریزی ها راهکاری سازنده و معقولانه ای به نظر می رسد اما به شرطی که این رویه های زمان بر با صبر و حوصله مدیران سازگاری داشته باشد و مانند تجربه عرضه نفت در بورس نباشد که عده ای بر این باور که نفت خام به دلیل اما و اگرهای متعدد موفق به فروش در بورس نشد و باید این رویه فروش از بورس خارج شود. در همه جای دنیا برنامه ریزی ها نیازمند زمان هستند و قطعا برنامه های ضربتی برای این گونه پروژه ها جواب نمی دهد و باید منتظر بود و مرحله به مرحله پیش رفت.