هر ساله با شروع فصل سرما این روایت تکراری بر سر زبان ها جاری می شود که هوای شهرها در مسیر وارونگی و آلایندگی پیش می رود و مازوت سوزی به عنوان تنها عامل اصلی این آلایندگی هوا خوانده می شود.  
بدیهی است که آلایندگی هوا و وجود ذرات میکرونی سمی در هوای شهرها می تواند دلایل متعددی را دربرداشته باشد. اینکه با شروع فصل سرما این آلایندگی بیشتر قابل رویت است نیز خود دلیل عدم تخلیه هوا در زمستان است زیرا بر اساس پایش هوای شهرها، نتایج به دست آمده نشان می دهد که این ذرات میکرونی در تمام فصول سال نیز در همه کلان شهرها وجود دارد و دلیل غیرقابل رویت شدن آن نیز تنها تخلیه و جابه‌جایی هوای شهرها بوده است.
حال اینکه این ذرات میکرونی از چه منبعی ناشی شده و در همه فصول سال وجود دارد از ارزیابی ذرات موجود در هوا بویژه در طول این سال ها می توان به این واقعیت رسید که سوختن بنزین و گازوئیل در خودروها و یا سوختن گازوئیل و مازوت در صنایع و نیروگاه ها در دیگر فصول سال، دلیل ایجاد ذرات میکرونی در هوا بوده است و با عدم تخلیه هوا در شهرها بویژه در زمستان قابل مشاهده و در صورت تخلیه هوا این ذرات کمتر و غیرقابل رویت می شوند.
حال با این بررسی اجمالی می توان به استفاده از سوختی که دارای سولفور و ایجاد ذرات میکرونی در هوای شهرها در طول فصول سال است، پرداخت.
گاز که به عنوان سوختی پاک شناخته می شود و در صورت مصرف، شهرها را با بحران آلایندگی مواجه نمی کند، در زمستان با کمبود و ناترازی آن، صنایع و نیروگاه ها را به سمت استفاده از گازوئیل و مازوت می کشاند. زیرا کمبود گاز در زمستان به دلیل مصرف بالای خانگی این محدودیت را برای صنایع و نیروگاه ها بوجود می آورد.
گفته می شود که در زمستان سال جاری بین 300 تا 350 میلیون مترمکعب کسری  وناترازی گاز وجود دارد، در نتیجه صنایع و نیروگاه ها ناچار به استفاده از سوخت های جایگزین یعنی گازوئیل و مازوت خواهند بود. ناترازی گاز  نشانه های خود را در این روزهای نزدیک شدن به آغاز زمستان با آلودگی گسترده شهرها نشان می دهد و به نظر می رسد این آلایندگی به مراتب از سال های گذشته نیز بیشتر است.
نیروگاه ها و صنایع در زمستان به دلیل این ناترازی برای تولید، چاره ای جز مصرف این سوخت های جایگزین ندارند و تنها این نکته می تواند به کاهش آلایندگی کمک کند که حداقل این سوخت ها از کیفیت و استاندارد مناسبی با درصد سولفور پایینی برخوردار باشند.
جعفر سالاری‌نسب مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی تهران اخیرا در نشست خبری کیفیت سوخت های توزیعی در خودروها و صنایع و نیروگاه ها را کاملا استاندارد عنوان کرد و آلودگی هوا را ناشی از سوخت قابل ارائه ندانست. وی گفت: مشخصات بنزین و گازوئیل توزیعی در سطح جایگاه‌های کشور به ویژه شهر تهران کاملا مشخص است و اداره استاندارد نیز دائم با نمونه‌برداری از پالایشگاه‌ها و جایگاه‌ها، کیفیت سوخت توزیعی در سطح جایگاه‌ها را پایش و کنترل می‌کند. 
مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی تهران تأکید کرد: بنزین و نفت‌گاز توزیعی در سطح شهر تهران و کلانشهرها به‌صورت صددرصد یورو است و گوگرد نفت گاز یورو کمتر از 10 پی پی ام است و نفت‌گاز تولیدی در پالایشگاه‌های کشور گواهینامه دارد و سیستم‌های نظارتی نیز به‌طور مرتب آن را پایش و کنترل می‌کنند.
سالاری‌نسب افزود: بیش از ۸۵ درصدی مصرف سوخت نیروگاه‌ها با گاز طبیعی ازسوی شرکت ملی گاز ایران تأمین می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه حتی در بعضی از نیروگاه‌ها، مصرف گاروئیل هم دارای استاندارد یوروست، تأکید کرد: زمستان پارسال، برخی از ذخیره‌سازی‌های نیروگاهی حتی تا سه بار پر و خالی شدند و با احتساب مصرف سوخت مایع نیروگاه‌ها و صنایع عمده، روزانه نزدیک به ۳۰۰ میلیون لیتر فرآورده در کشور به روش‌های مختلف جابه‌جا می‌شود.
بنابه گفته سالاری نسب، صنایع و نیروگاه ها از گازوئیل بیش از مازوت استفاده می کنند و این موضوع آلایندگی از سوی صنایع و نیروگاه هایی را که می توانند صرفا مازوت سوز باشند را به حاشیه می برد. بویژه که بنابر گفته سالاری نسب، چندسالی است که تهران نیروگاه مازوت سوز ندارد و بنابراین سوالی مطرح می شود که دلیل آلایندگی شهر تهران از چه منبعی می تواند باشد؟
آلایندگی از سوی خودروها بر کسی پوشیده نیست به طوری که در کلان شهرها  چند سالی است موضوع زوج و فرد کردن خودروها برای کنترل آلایندگی نیز در دستور کار قرار گرفته است اما به دلیل تعدد خودروها در شهرها این موضوع نه تنها از میزان آلایندگی کم نکرد بلکه هر ساله نیز به شدت آن افزوده می شود.
اخیرا و بر اساس گفته برخی از نمایندگان مجلس مبنی بر تامین بنزین بر مبنای تقاضای بالا که می تواند کیفیت آن را کاهش دهد و بنزین با عرضه اکتان پایین صورت گیرد نیز در رسانه ها مطرح شده است. موضوعی که در گذشته به دلیل کمبود بنزین راهکاری جز افزودن نفتا به بنزین تولیدی پالایشگاه ها نبود تا این طریق بنزین تولیدی با میزان مصرف همتراز شود درحالیکه این اقدام به گسترش آلایندگی بیشتر شهرها از سوی خودروهای بنزین سوز نیز منجر شده است.
از این رو، با پایش آلایندگی هوا و کاهش تعدد روزهای پاک در شهرها و یافتن سولفور و گوگرد موجود در ذرات میکرونی، می تواند نشانه هایی از نوع سوخت مصرفی در همین میزان خودروهایی باشد که در شهرها تردد می کنند. به عبارتی خودروها منابع متحرکی هستند که با سوزاندن سوخت دریافتی به انتشار آلایندگی کمک می کنند.
حال اینکه بگوییم کدام عامل می تواند اصلی ترین عامل آلایندگی هوا باشد مشخص نیست و نهادهای متولی مسئولیت وضعیت آب و هوای شهرها را بر عهده نمی گیرند وهر یک برای اقدامات خود دلایلی را مطرح می کنند. مدیران پالایش و پخش از تولید و عرضه سوختی با کیفیت سخن می گویند. نیروگاه ها و صنایع اعلام می دارند اگر مازوت سوزی دارند چاره ای جز این کار ندارند و ترجیح آن ها همواره به استفاده از گاز بوده است و حتی متولیان نیروگاهی نیز می گویند که در 6 ماهه اول سال فقط گاز مصرف می کنند درحالیکه شهرها از تعداد روزهای پاک کمتری برخوردارند پس این تعداد اندک از نیروگاه های حرارتی در کشور نمی توانند تنها عامل آلایندگی شهرها باشند.
در عین حال، بر اساس گفته مسئولان پالایش و پخش از تولید محصولات پالایشگاهی از استاندارد کافی برخوردار است به چه دلیل از سال گذشته موضوع استانداردسازی سوخت بویژه گازوئیل و مازوت از سوی سازمان ملی استاندارد مورد توجه قرار گرفته است، روشن است که سوخت تولیدی پالایشگاه ها از استاندارد لازمی برخوردار نبوده که سازمان ملی استاندارد به اجباری کردن آن تاکید داشته است.
مهدی اسلام پناه رئیس سازمان ملی استاندارد در یکصد و بیستمین جلسه علنی شورای اسلامی شهر تهران در جلسه ای ضمن تکلیف قانونی در خصوص اجباری کردن سوختی استاندارد، بیان کرد: این قانون اجباری کردن استاندارد سوخت در سال ۱۳۹۶ در ۳۹ تبصره به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و تعدادی از مواد این قانون، صراحت مستقیمی بر نقش سازمان ملی استاندارد دارند که از جمله آنها می‌توان به مواد ۴، ۸ و ۱۸ این قانون اشاره کرد.
وی با اشاره به اینکه در ماده ۴ به تولید انواع وسایل نقلیه موتوری و واردات آنها و الزام به رعایت حدود مجاز استاندارد تاکید شده است، افزود: مصرف سوخت و ورود قطعات استاندارد برای کاهش آلایندگی در این ماده مورد توجه قرار گرفته و سازمان ملی استاندارد باید تدابیری را اتخاذ کند که در واقع شماره گذاری خودروها در بخش مجوز آلایندگی از سوی سازمان استاندارد صورت بگیرد.
به گفته او  و بر اساس قانون اجباری کردن سوخت، وزارت نفت مکلف گردیده است تا ظرف مدت سه سال سوخت را مطابق با استاندارد ملی عرضه کند.
این گفته رئیس سازمان ملی استاندارد که اواخر سال گذشته بیان شده است نشان می دهد تولید سوخت با کیفیت در پالایشگاه در حال ارزیابی بوده و ظرف چند سال آینده نهایی می شود که به نظر می رسد سولفورزدایی می تواند از جمله اصلی ترین اقدامات جهت تولید سوختی با کیفیت باشد. سولفورزدایی از محصولات پالایشی در گازوئیل و مازوت می تواند به کاهش آلایندگی از خودروهای سبک و سنگین و صنایع و نیروگاه ها تاثیر بگذارد و در مواجهه با مشکلات ناترازی گاز این کاهش آلایندگی را جبران کند.
مریم میخانک بابایی