مشاهدات عینی هوای شهرها و افزایش میزان آلایندگی در نیمه دوم سال که هوا شرایط وارونگی داشته و ذرات معلق ناشی از احتراق سوخت به وضوح قابل مشاهده است، این باور را نشانه می رود که مصرف مازوت دلیلی بر این آلایندگی است درحالیکه مناطق و شهرهایی در کشور وجود دارد که شرایط مازوت سوزی ندارند اما میزان ذرات آلاینده در هوای آن شهرها قابل مشاهده است. پس سوال قابل طرح این است که اگر مصرف این فرآورده را از کل گردونه توزیع به نیروگاه ها حذف کنیم آیا شهرها هوای پاکی را تجربه خواهند کرد؟
پاسخ به این سوال واضح، خیر است، زیرا اولا از بین 146 نیروگاه حرارتی در کشور تنها 14 نیروگاه مازوت سوز وجود دارد و این تعداد از نیروگاه ها نیز با فاصله چند کیلومتری از شهرها واقع شده اند و حتی در کلان شهری مثل تهران که چند سالی است یک لیتر مازوت هم مصرف نمی شود پس این میزان از آلایندگی شهر تهران از چه منبعی ناشی می شود؟
چند روزی است که از سوی دولت توقف مازوت سوزی سه نیروگاه اراک، کرج و اصفهان صادر شده است تا موضوع سلامت مردم مورد هدف قرار گیرد. قطع مازوت سوزی این نیروگاه ها، توسط دولت به نفع این مجموعه هاست زیرا مصرف مازوت جز زیان اقتصادی به لحاظ استهلاک تجهیزات برای آن ها ندارد و اگر به جای مازوت، سوختی پاک تر توزیع شود بسی خرسندی برای نیروگاه هاست. اما نکته اصلی این است که با حذف مازوت سوزی به نظر امکان جایگزینی به دلیل ناترازی وجود ندارد زیرا مازوت سوزی نیروگاه ها هم به دلیل کمبود گاز بوده است و با این رویکرد امکان خاموشی وجود دارد و سخنگوی دولت در شبکه ایکس نوشته است که با توقف مازوت سوزی سه نیروگاه می توان خاموشی منظم را جایگزین تولید سم برای عموم شهروندان کرد.
بررسی این موضوع از چند جنبه حائز اهمیت است، اولا اگر دولت به موضوع جلوگیری از تولید سم در هوا اهمیت می دهد و در صدد کمک به سلامت مردم است باید بحث سهم بندی میزان آلایندگی را ارزیابی کند که با وجود چند نیروگاه مازوت سوز، پیکره انتشار آلایندگی هوا متوقف نمی شود زیرا این انتشار تنها از این تعداد نیروگاه در سطح پهناور کشور نیست. شهر اصفهانی که مازوت سوزی این شهر با دستور دولت متوقف شده است، سال گذشته به گفته ساناز جعفرزاده مدیر دفتر برنامه ریزی و بهره برداری تولید شرکت برق حرارتی، نیروگاه "شهید محمد منتظری" مازوتی مصرف نکرده است زیرا سال گذشته روزهای سرد سال کمتری را سپری کرده است و این نیروگاه ها از گاز استفاده می کرده است، اما بر اساس پایش هوای شهر اصفهان، این شهر در سال گذشته همچنان از میزان ذرات آلاینده هوا برخوردار بوده است و به نظر فرقی نمی کند مازوت مصرف کند یا نکند!!!
شهر تهران نیز گفته می شود چند سالی است نیروگاه مازوت سوز ندارد پس باز سوال تکراری که این منشا آلایندگی از کجاست؟ پر واضح است که این آلایندگی هوای شهرها ناشی از سوخت است و این سوخت که بارها و بارها نسبت به آن اشاره شده است ناشی از منابع متحرک اعم از خودروهای سبک و سنگینی است که در تمام شهرها تردد می کنند. سوخت ناشی از احتراق این خودروها که در خودروهای سبک بنزین سوز و در خودروهای سنگین گازوئیل سوز است اولا از کیفیت خاصی برخوردار نبوده و با احتراق، سمومی در هوا منتشر می کند که این ذرات در تمام فصول از سال در هوای شهرها و مناطق وجود دارد. در فصل زمستان این ذرات به دلیل وارونگی جابه جا نشده و قابل مشاهده است اما در فصول دیگر سال که گردش و تبادل هوا صورت می گیرد این ذرات کمتر بوده و خطرات کمتری را برای سلامت مردم به همراه دارد.
پس بیاییم روی سهم بندی در میزان انتشار آلایندگی بیشتر تمرکز کنیم. اگر بناست توقف مازوت سوزی را از سوی دولت که اقدامی پسندیده است را پی بگیریم تا سلامت مردم را هدف قرار دهیم، بیاییم دیگر عوامل و سهم بندی در انتشار آلایندگی را هم دنبال کنیم. تولید سوخت از مبدا را نظارت کنیم تا سوختی با بالاترین استاندارد تولید شود و از سویی دیگر خودروهای فرسوده را از رده خارج کنیم تا منشا و عوامل آلایندگی را متوقف کنیم. گازسوز کردن خودروها و اهمیت به خودروهای برقی که دنیا به دنبال آن است تا از میزان آلایندگی شهرها کم کند را بیش از گذشته دنبال کنیم چون تنها موضوع اصلی، سلامت مردم است و حفظ سلامتی و جان مردم با تمرکز در کلیه عوامل می تواند راهگشا باشد.