یادداشت و گفتگو
امین کاوه کارشناس حوزه انرژی
تاریخ انتشار : 1403/04/06 3:43 PM
اقدام به کیفی سازی پالایشگاه ها، سیاستگذاری نوینی بر بهبود کیفیت سوخت

اخیرا جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی در دوازدهمین جلسه بررسی آخرین وضعیت "طرح‌های کیفی‌سازی فرآورده‌های نفتی با اولویت کاهش نفت کوره"  و با حضور ۱۰ شرکت پالایشگاهی کشور در مورد اجرای تعهدات خود، از این شرکت ها خواست تا با بررسی آخرین وضعیت طرح‌های کیفی‌سازی فرآورده‌های نفتی در راستای اجرای تعهدات خود نسبت به این کیفی سازی، پیگیری‌های لازم را انجام دهند.
این الزام قانونی و تاکیدات معاون وزیر نفت در امور پالایش درحالی مطرح می شود که ناصر عاشوری دبیر کل انجمن صنعت پالایش نفت کشور نیز نسبت به فرسوده بودن و نیاز به بروزرسانی این پالایشگاه ها تاکید می کند. او به عنوان نماینده پالایشگاه های کشور معتقد است که امکان افزایش تولید سوخت از این تعداد پالایشگاه در کشور نیست مگر در راستای افزایش کیفی  پالایشگاه ها باشد که به گفته او پالایشگاه ها سعی در انجام ارتقا کیفی مجتمع های خود دارند.
در عین حال، کیفی سازی پالایشگاه ها مقوله ای است که سال ها نسبت به آن تاکید شده است اما روند این کیفی سازی به کندی صورت می گیرد، درحالیکه اگر کیفی سازی در پالایشگاه ها به جِد و در کوتاه مدت دنبال شود نه تنها به ظرفیت تولید این واحدها افزوده می شود بلکه محصولاتی با ارزش افزوده بالاتری تولید می شود و تولید سوخت با کیفیت تر به کاهش آلایندگی نیز می افزاید.
طبق سیاستگذازی  برنامه هفتم توسعه، صنعت پالایش کشور باید تا پایان سال ۱۴۰۶ به تولید روزانه حدود ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین و نفت گاز برسد که ۷۵ درصد از این مقدار، مربوط به فرآورده‌هایی با کیفیت یورو ۴ و بالاتر از آن خواهد بود. این میزان برنامه ریزی نشان می دهد که صنعت پالایش کشور با توجه به تولید فعلی باید تا پایان برنامه به رشد تولید سوخت در حدود  15 درصد برسد.
برای رسیدن به این میزان تولید و با فرض اینکه تا پایان برنامه هفتم طرح های احداث پتروپالایشی ها و مجتمع های جدید هم به بهره برداری نرسند( به دلیل زمان بر بودن احداث این پالایشگاه ها ) لازم است کیفی سازی و ارتقا توان تولید به فوریت و به ارقامی نزدیک تر به هدفگذاری برنامه هفتم برسد.
حال که این کیفی سازی در چه مراحلی قرار دارد و ضمانت های قانونی نیز تا چه حد این پالایشگاه ها را ملزم به ارتقا کیفی محصولات کرده است باید گفت که بر اساس به بند " ر" تبصره "1 " قانون بودجه سال ۱۴۰۲ که تخفیف خوراک پالایشگاه‌ها منوط به اختصاص 40 درصد از  سود خالص سالیانه شرکت‌های پالایش نفت به‌حساب اندوخته قانونی مخصوص طرح های کیفی‌سازی با اولویت کاهش نفت کوره تبیین شده است و این قانون در نظر دارد تولید این فرآورده ها را با استاندارهای جهانی در کشور عرضه کند. با این رویه حمایتی قانونی و تخفیف خوراک تخصیص یافته به پالایشگاه ها نشان می دهد که الزام به تولید محصولاتی با کیفیت تر و با تولید و ارزش افزوده بالاتر از ضروریات است.
اما بر اساس قانون مذکور، لازم است در خصوص کیفی سازی پالایشگاه ها در نفت کوره تشریح شود که یکی از مراحل کیفی سازی، ارتقا نفت کوره و تبدیل آن به برش های سبک است، به عبارتی از تولید 2 میلیون 400 هزار بشکه نفت خام تخصیص یافته به پالایشگاه ها درحدود 26 تا 27 درصد نفت کوره به دست می آید و این عدد بسیار بزرگی است و به عنوان یک ماده کم مشتری هم تلقی می شود و از سوی دیگر گوگرد این فرآورده حدود 3 تا 5 درصد نفت خامی است که در پالایشگاه ها استفاده می شود و مضافا اینکه ترکیباتی وجود دارد که باید اینها در مراحل بعدی حذف و یا به مواد دیگری تبدیل شوند تا قابل استفاده در دیگر وسایل حمل و نقل مانند شناورهای دریایی شوند و یا برای تولید مواد با ارزش افزوده بالاتری مورد استفاده قرار گیرند. بنابراین تنها ارتقا نفت کوره و تبدیل آن به برش های سبک و همین اقدام، می تواند این برش های سبک را در تولید دیگر فرآورده ها مانند بنزین، گازوئیل، نفتا و غیره مورد استفاده قرار دهد.  
از طرفی دیگر همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان و مشارکت با دانشگاه ها در طراحی و اجرای واحدهای تولید کک سوزنی و کک اسفنجی در پالایشگاه‌های کشور موجب افزایش سودآوری مضاعف این پالایشگاه‌ها خواهد شد.
همچنین ارتقا فرایندهای پالایشی موضوع اساسی در بحث کیفی سازی پالایشگاه هاست. برخی از پالایشگاه های کشور فرسوده و از عمر بالایی برخوردارند؛ از جمله پالایشگاه آبادان که عمری بیش از 100 سال دارد و این نشان می دهد موضوع فرایندهای پالایشی و استفاده از قطعات جدیدتر می تواند چند درصد به ارتقا کیفی این مجتمع های تولیدی سوخت کشور بیافزاید و از این چند درصد، منافع بسیاری را برای کشور بوجود آورد. ارتقا فرایندهای پالایشی با فناوری و تجهیزات به روز از جمله نکاتی است که در دنیا نیز از اولویت های قابل انجام است زیرا از این طریق هم از هدررفت انرژی جلوگیری می شود و هم به افزایش ظرفیت تولید کمک می کند.
با این رویکرد می توان به این ایده نهایی رسید که شرایط برای ارتقا کیفی فراهم است و الزامات قانونی که در بودجه های سالانه آمده است، تامین مالی کیفی سازی را تا حدودی تسهیل می کند؛ در حقیقت ارتقا داشته های پالایشی موجود، شاید مشکل گشای نهایی تامین سوخت کشور نشود اما در کوتاه مدت و تارسیدن به احداث مجتمع های جدید و به نتیجه رسیدن سرمایه گذاری های آینده می تواند موثر واقع شود.