مریم بابایی - بر اساس معاملات بازار سهام طی چند ماه پایانی سال و امید به سرمایه گذاری مردم در در این بازار، ارزش سهام بورس ایران به بالاترین ارقام  طی این سال ها رسیده است، رشدی که شاید در چند سال گذشته متولیان بورس چنین استقبالی را از بازار سرمایه ایران متصور نبودند. اما نقدشوندگی این بازار و پرسود بودن آن شفاها بین مردم جا افتاد که این بازار بسیار کارآمدتر از بازار ارز و سکه و یا حتی ملک است. صف های طویل برای گرفتن کد بورسی در 6 ماهه دوم سال 98 کاملا نشان از رساندن نمودارهای شاخص بورس امروز می داد.
معاملات بورسی حتی جای خود را در محافل خانوادگی حسابی باز کرده است و افراد از سودآوری بورس این روزها صحبت می کنند. از سوی دیگر شرکت ها نیز که از این روند و استقبال از سهام احساس رضایت و سودمندی دارند و برای بورسی کردن بنگاه اقتصادی خود دست و پا می زنند و تلاش دارند که به سرعت با گذر از ساختار اداری بورس کشور سهام خود را وارد بورس کنند و از این گردونه بتوانند قدر و نصیبی را ببرند. غافل از اینکه ساختار بورس کاملا یک ساختار شفاف و سازمان یافته است و دسترسی اشخاص نمی تواند در تسریع این امور کمک کند.
اما موضوع اصلی این است که آیا شرکت هایی که توانستند از گردونه این موضوع نصیب و بهره ببرند می توانند ثبات و بازار سهام را تضمین کنند و یا شرایط اقتصادی و بحران، دامنه معاملات را به جهت دیگری می چرخاند.
اینکه بازار سهام ایران روز به روز و ساعت به ساعت در حال رشد است و گفته ها از رسیدن شاخص یک میلیون واحدی برای تابستان 99 را حکایت می کند آیا می تواند این روند واقعی باشد؟ آیا ورود سهامداران حقیقی و خرد در این بازار، تاب آوری هر گونه ریسک و ریزش بازار را دارد؟ کارشناسان بازارسرمایه همواره گفته اند بورس نماگر اقتصادی است؛ حال سوال اینجاست که در حال حاضر این بازار، نماگری از وضعیت اقتصاد امروز ایران است؟
اخیرا صندوق بین‌المللی پول‌ در گزارشی نرخ رشد اقتصاد ایران در سال 2019، را منفی 9.5 درصد اعلام کرد و پیش بینی این صندوق برای سال 2020 نرخ رشد ایران را 0.0 درصد اعلام کرده بود. صندوق بین المللی پول همچنین نرخ تورم در ایران طی سال 2019 را 35.7 درصد پیش‌بینی کرده است که در مقایسه با رقم آن در سال گذشته میلادی 5.2 واحد درصد افزایش نشان می‌دهد. با این حال صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده است که نرخ تورم در سال 2020 کاهش یابد و به 31 درصد برسد.

بر مبنای همین گزارش و ارزیابی نماگرهای اقتصاد ایران که روند بحرانی را نشان می دهد نرخ بیکاری ایران در سال 2018 از سوی صندوق بین‌المللی پول 14.5 درصد اعلام شده و این نهاد بین‌المللی پیش‌بینی کرده است که نرخ بیکاری در سال‌های 2019 و 2020 به ترتیب به 16.8 و 17.4 درصد افزایش پیدا کند. صندوق بین‌المللی پول، تراز حساب جاری ایران در سال گذشته میلادی را معادل 4.1 درصد تولید ناخالص داخلی تخمین زده و پیش‌بینی کرده است که در سال‌های 2019 و 2020 این رقم به ترتیب به منفی 2.7 و منفی 3.4 درصد برسد.
اگر از آمارهای بین المللی بگذریم براساس اعلام داده های آماری مرکز آمار ایران  نرخ تورم در کشورمان براساس آمار دی‌ماه سال‌جاری 37 درصد و نرخ رشد اقتصادی 9 ماهه نیز با نفت، منفی 6/7 و بدون نفت صفر بوده است. نرخ بیکاری بر اساس آمارهای داخلی اعلام شده  12.3 درصد در تابستان امسال اعلام شده است.
با وجود بررسی در این نماگرهای اقتصادی کاملا بررسی در این روند محرز است که هجوم در خرید سهام شرکت ها و انتظار کسب سود حداقل برای طولانی مدت جای اما و اگر دارد. بازار سهام که یک سرمایه گذاری بلند مدت و کاملا ریسک پذیر است آیا می تواند جایگاهی برای سهامداران حقیقی و خرد باشد؟
اینکه افراد خرد در خرید سهام شرکت ها بویژه عرضه اولیه ها از هم پیشی می گیرند آیا آشنایی با روند ریسک پذیر بودن این بازار دارند یا به یکباره با تغییر نوسان و ریزش بازار که از خصایص بارز این بازار است نمی توانند تاب آوری کنند.
به گزارش مارکتواچ، سهام شرکت‌های انرژی در روز دوشنبه (پنجم اسفندماه) با سقوط گسترده روبه‌رو شد، زیرا نگرانی‌ها درباره پیامدهای اقتصادی ویروس کرونا موجب شد قیمت نفت کاهش یابد. کاهش قیمت نفت و سقوط سهام شرکت های انرژی در دنیا واکنش عادی است که هر سرمایه گذاری باید آن را بپذیرد اما آیا این موضوع با هجوم سرمایه گذاران خرد در بورس ایران پدیده قابل قبولی است؟
چه باید کرد؟
بازار ایران که متاثر از بازار دلالی و واسطه گری است و بحران اقتصادی و منطقه به گسترش این بازار دامن زده است این رویکرد را نشانه رفته است که باید بازارها برای هرگونه سودآوری رصد شود. تا دیروز واسطه گری خودرو و ملک و ارز و طلا و امروز فعلا بورس است. در دنیا همواره ابزارهای مالی برای سرمایه گذاری پیشنهاد شده اند؛ بویژه برای کسانی که علاقمند سرمایه گذاری در بازارهای مالی هستند اما این رویکرد باید با شناسایی از بازارها صورت گیرد.
یکی از پیشنهاداتی که در این زمینه صورت می گیرد سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری که قابلیت ریسک پذیری کمتری دارند می تواند گزینه مناسبی در این زمینه باشد. در کشورهای پیشرفته نیز این رویکرد کاملا سازمان یافته برای سهامدارن خردی است که می تواند علاوه بر سودآوری برای سرمایه گذاران محل امنی باشد. خرید و فروش اوراق برای پروژه های دولتی نیز راهکار دیگری است که قابلیت نقدشوندگی دارند. بیمه ها می توانند به عنوان پشتوانه مالی صندوق ها و ابزارهای مالی مطرح شوند و از این منابع مالی محافظت کنند. راهکاری که در تمام دنیا کاملا جا افتاده و مورد استفاده قرار می گیرد.
دلیل تاکید این نگارش بر کنترل روندهای پرشتاب صعودی در بازار سهام امروز ایران، کاهش سودآوری سرمایه‌گذاران و نفع شخصی آنها نیست. این توصیه اگرچه به کاهش سودهای مقطعی بزرگ در کوتاه‌مدت می‌انجامد اما در یک افق بلندمدت‌تر با جلوگیری از بروز پدیده حباب به کاهش زیان سرمایه‌گذاران تازه وارد و عدم خروج قطار بورس از ریل و در نهایت لطمه به اعتماد عمومی نسبت به بازار سهام منجر خواهد شد.