شرکت "پتروپالایش تکران پارس" واقع در جاده قم منطقه حسن آباد، چهار فعالیت عمده در حوزه صنایع میان دستی و پایین دستی صنعت نفت انجام می دهد. یکی از فعالیت های آن تقطیر میعانات گازی و تولید مشتقات نفتی است و بخش دیگر تولید روانکارها و تولید روغن موتور است. این شرکت لایسنس برند "لیکومولی" آلمان را داراست و سالیان سال با این برند اروپایی همکاری دارد و تحت لایسنس این شرکت روغن موتور "لیکومولی" را تولید می کند. تولید انواع رزین ها که شامل انواع رزین های پلی استر، همچنین انواع سموم کشاورزی از جمله فعالیت های چهارگانه این شرکت پتروپالایشی به شمار می رود. شرکت "پتروپالایش تکران پارس" نمادی شاخص در حوزه فعالیت بخش خصوصی است که توانسته است میعانات گازی خود را از پارس جنوبی دریافت و با ظرفیت برش گیری روزانه هزار تن آن را به مرحله انجام برساند و بخشی از این محصول را صادر و بخش عمده آن را نیز به پتروشیمی ها ارائه دهد. سایت این شرکت یکی از با استانداردترین سایت های پالایشی کشور است که مجموعه کارگروه شرکت ملی نفت ایران پایلوت خود را در این سایت انجام می دهد، مانند برش گیری کد عمومی میعانات پارس جنوبی و یا اخیرا شیرین سازی میعانات که در حال تدوین است.
احمد معروفخانی عضو اتحادیه صارکنندگان فراورده های نفت، گاز و پتروشیمی ایران و مدیرعامل شرکت "پتروپالایش تکران پارس" در گفتگو با خبرنگار بازار انرژی، علاوه بر توضیحاتی در خصوص فعالیت شرکت، دغدغه هایی در مورد فعالیت شرکت های پایین دست صنعت نفت ارائه داد. موضوعاتی که در صورت حل آن ها می تواند ارزش آفرینی بیشتری برای کشور به بار آورد. یکی موضوعات پیش رو تامین خوراک برای واحدهای تولیدی است که همچنان با اما و اگرهایی همراه است. معروفخانی معتقد است که کشور ما به دلیل دارا بودن منابع هیدروکربنی انتظار می رود که حداقل دغدغه تولیدکنندگان آن تامین خوراک نباشد درحالیکه این کمبود خوراک در حوزه پایین دست حوزه نفت و پتروشیمی به چشم می خورد. او تاکید می کند تامین خوراک، اقدامی برای منافع ملی است و آثار ماندگاری در فرایند کل اقتصاد بر خود بر جای می گذارد. توضیحات بیشتر در این خصوص را در ادامه می خوانید:
 
شما به عنوان نماینده بخش خصوصی که هم تولیدکننده فراورده نفتی هستید و هم عضو اتحادیه صادرکنندگان فراورده های نفت، گاز پتروشیمی، بفرمایید در حال حاضر وضعیت خوراک برای واحد تولیدی شما چگونه است؟
خوراک مورد نیاز شرکت "پتروپالایش تکران پارس" میعانات گازی است که از میادین پارس جنوبی تامین می شود. اما نکته حائز اهمیت این است که با وجود اهمیت تولید در کشور و وجود قوانینی برای رفع موانع تولید، باز ما به عنوان تولیدکننده با کمبود خوراک مواجه هستیم.
میعانات گازی از جمله فراورده هایی است که به حد کافی وجود دارد و حتی گفته می شود که وزارت نفت با مازاد تولید روزانه این محصول مواجه است؟
بله همین طور است. روزانه یک میلیون و 50 هزار بشکه برداشت میعانات گازی از میادین پارس جنوبی است و این رقم در واقع ظرفیت استحصال میعانات گازی از این میادین است که از این میزان 440 هزار برای فازهای ستاره خلیج فارس و 160 هزار بشکه هم برای مصرف پتروشیمی ها اختصاص می یابد که مجموعا 600 هزار بشکه روزانه مصارف این واحدهاست و با این وجود در حدود 450 هزار بشکه ظرفیت مازاد تولید میعانات گازی محاسبه می شود اما ما به عنوان تولیدکننده در جایگاهی قرار داریم که باید با کمبود این فراورده برای تولید و ایجاد ارزش افزوده برای کشور دچار مشکلات عدیده ای شویم.
ظرفیت تخصیص یافته میعانات به واحدهای شما چه قدر است و به چه میزان تحویل داده می شود؟
ظرفیت تخصیص یافته میعانات به واحد های بخش خصوصی 100 هزار بشکه در روز است اما ظرفیت تحویل آن متاسفانه 20 هزار بشکه است که یکی از دلایل آن هزینه حمل و تحویل بار است که ما حتی این هزینه را به عنوان هبه تقبل کردیم تا ظرفیت بیشتری دریافت کنیم که همین موضوع درگیر تصمیمات جزیره ای در وزارت نفت معطل مانده است و ما باید منتظر تصمیم گیری سه معاونت در وزارت نفت بمانیم تا خوراکی دریافت کنیم که تبدیل به ارزش افزوده شود.

درمورد این تصمیم گیری که باید سه معاونت در وزارت نفت دستور تحویل خوراک بیشتر را به واحد شما بدهند بیشتر توضیح دهید.
ببینید. ما قانونا می توانیم 100 هزار بشکه میعانات گازی تحویل بگیریم اما کمتر از این میزان به ما تحویل می دهند به همان دلایلی که گفتم. اینکه ما درخواست کردیم بیش از 20 هزار بشکه روزانه به ما میعانات گازی بدهند کاملا قانونی است اما باید در این مورد چند مدیرتصمیم گیری کنند و ارجاعات متعددی به معاونت های وزارت نفت می شود که بیایند خوراکی به ما تحویل دهند که قانونا باید تحویل می دادند. انتظار زیادی نیست و هزینه ای هم برای آن ها به جهت انتقال ندارد.
مشکل ما نبود یک برنامه مدون و مسئولیت پذیری در تخصیص خوراک به واحدهاست. درحالیکه تامین خوراک به پایین دست اقدامی برای منافع ملی است. اگر تسریع در تامین خوراک به واحدها اتفاق بیفتد این آثار ماندگاری در فرایند کل اقتصاد از خود بر جای می گذارد. اگر ظرفیت تحویل خوراک به واحدهای پایین دست صنعت نفت بالا برود در آن صورت طرح های توسعه ای اتفاق می افتد. اگر بررسی میدانی در واحدهای پالایشی و پتروشیمی داشته باشید می بینید که طرح های توسعه ای به دلیل کمبود خوراک معطل مانده است. هر طرح توسعه ای با شک و تردید به احتمال کمبود خوراک در آینده همراه است. درخواست ما این است که ظرفیت تحویل خوراک به واحدها بالاتر برود.
ممکن است تعارض منافعی در این میان باشد و یا صرفا این موضوعات در یک پروسه بوروکراسی و تصمیم گیری های مدیریتی معطل مانده است؟
در اینجا تعارض منافع بخش دولتی با خصوصی دیده می شود. این تعارض منافع باعث می شود که بخش خصوصی صنایع پایین دست به رسمیت شناخته نشود و آن طور که باید و شاید توسعه نیابد. بخش دولتی در گفته ها وسخنرانی های خود حمایت از بخش خصوصی را جزو دستاوردهای خود می داند ولی می بینیم که بازخورد خوبی از این حمایت دیده نمی شود. بخش خصوصی انتظار زیادی هم ندارد، فقط می خواهد دولت هر گونه موانع تولید را از سر راه او بردارد تا بتواند کار خودش را به درستی انجام دهد و دستاوردی هم برای اقتصاد کشور داشته باشد. اگر چرخه واحد های تولیدی در میان دست و پایین دست بچرخد این به صورت زنجیره صنعت و محصولات و فراورده های جدیدی تولید می کند که ماحصل آن به نفع کشور است. وظیفه بخش دولتی کمک به رشد و توسعه بخش پایین دست صنایع است دولت باید بدین وسیله هم از منافع ملی صیانت و هم به تکمیل زنجیره ارزش کمک کند.
در مورد قوانین بگویید که تا چه حد دولت خود را ملزم به اجرایی شدن آن می داند؟
قوانین بسیاری در زمینه حمایت از صنایع پایین دست وجود دارد. در سیاست های کلان اقتصادی برنامه های پنجساله توسعه، برنامه ریزی در بودجه های سالیانه به شدت نسبت به رفع موانع تولید، حمایت از بخش خصوصی و کمک به رشد و توسعه این بخش ها تاکید شده است. در برنامه ریزی ها که حتی مصوبه مجلس هم موجود است به رشد زنجیره صنعت و ایجاد ارزش افزوده تاکید شده است تا هم اشتغالزایی تحقق یابد و هم محصولات جدیدی در این زنجیره تولید شود. محصولاتی که بعضا وارداتی هستند و اگر شرایطی برای تولید مهیا شود می تواند کشور را بی نیاز از واردات برخی محصولات کند.
این زنجیره چگونه می تواند مدیریت شود آیا باید به بخش خصوصی واگذاشته شود و یا دولت باید برنامه ریزی مدونی داشته باشد؟
دولت و دستگاه متولی می تواند اعلام نیاز کند و با یک برنامه ریزی مدونی در جهت تکمیل زنجیره به بخش خصوصی کمک کند. مثلا در صنعت پتروشیمی می بینیم که راه اندازی یک واحد پتروشیمی بعضا در تکمیل زنجیره نیست و همه به موازات هم رشد می کنند؛ بدان معنا که در بخش متانول می بینیم که بیشتر واحدها متانول ساز شدند و واحدهای کشور پر شده از تولید متانول به طوری که با اضافه تولید هم مواجه شدیم در حالیکه برنامه ریزی جدی برای تکمیل زنجیره ارزش در تولید متانول می تواند به تولید پروپیلن و پلی پروپیلن بانجامد. ما این را تکمیل نکردیم. چرا همه پتروشیمی ها به سمت تولید مواد اولیه رفتند درحالیکه سرمایه گذاری در یک مرحله پایین تر آن مزیت نسبی است. یا در زنجیره تولید می بینیم که سرمایه گذاری در بخش پایین تر شده و در میانه این زنجیره محصول و یا فعالیتی مغفول مانده است که این رویه نیاز دیگر صنایع را هم به عنوان خوراک با مشکل مواجه می کند.
مشکل این است که همه برنامه ریزی ها کلی است. در این باب شرکت ملی صنایع پتروشیمی باید خود را به دو بازوی حمایتی تقسیم کند. یک بازو سیاستگذاری برای تامین یوتیلیتی و تامین خوراک است و بازوی دیگر باید برنامه ریزی برای تقویت و توسعه زنجیره صنایع تکمیلی باشد که این می تواند طی فراخوانی اعلام نیاز شود. از طرف دیگر اتحادیه ها ظرفیت های بالقوه ای هستند که می توانند به این برنامه ریزی ها کمک کنند. تا پایین دست صنعت نفت تقویت شود. یعنی منظور ما فقط پتروشیمی ها نیستند شرکت ملی نفت نیز باید چنین بازوهای حمایتی را در خود با هدف تکمیل زنجیره صنعت به کار ببندد.
در حوزه صنعت نفت مشخصا در مورد میعانات گازی چه فرایند دیگری را در راستای زنجیره تولید آن پیشنهاد می کنید؟ خاطرم هست در جایی گفته بودید میعانات گازی نیازمند کیفی سازی است آیا می توان برای آن برنامه ریزی خاصی کرد؟
بله. میعانات گازی پارس جنوبی کم کیفیت ترین فراورده است که دارای سولفور و مرکانتن بالایی است و این محصول با چنین کیفیتی در بازارهای صادراتی و یا برای تولید پتروشیمی ها با تخفیف های زیادی به فروش می رسد. درحالیکه در کشور صنایعی را در اختیار داریم که می تواند همین میعانات گازی را در داخل بالانس کنند و از آن ارزش افزوده ای ایجاد شود. بدین معنا که از تقطیر میعانات گازی عمدتا موادی تولید می شود که یکی مثلا مشابه نفتا و دیگری مشابه گازوئیل است. پتروشیمی ها به دلیل کمبود خوراک نفتا با مشکلاتی مواجه هستند که عملیاتی شدن همین پروسه تقطیر می تواند خوراک آن ها را تامین کند. پتروشیمی که با سرمایه گذاری چند صد میلیون دلاری نباید معطل خوراک بماند؛ آن هم خوارکی که قابل دسترس است. در واقع این تحلیل همان زنجیره ای است که گفته می شود واحدها می توانند از میعانات گازی فرآورده هایی تولید کنند تا خوراک واحد دیگری شود واین چرخه می چرخد که در نهایت منافع ملی را در بر دارد.
در تولید گازوئیل هم اگر از یک فرایند دیگری گازوئیل تولید شود این می تواند سوخت مورد نیاز نیروگاه ها و جایگزینی برای مازوت شود. امروزه مازوت مصرفی در نیروگاه ها که تبعات آلایندگی محیط زیست و شهرها را در پی دارد می تواند با مصرف گازوئیل حذف شود و این همان ایجاد زنجیره با ارزش افزوده بالاست.
دولت می تواند این زنجیره را طراحی کند و هدفگذاری اش هم تامین خوراک واحدهای پالایشی، پتروشیمی و نیروگاه ها باشد. به این موضوع زنجیره استراتژیک در صنعت می گویند. در پتروشیمی ها می توانیم زنجیره ای را تعریف کنیم تا بخشی از نیاز استراتژیک کشور را مرتفع کنیم.
درباره توسعه پتروپالایشگاه ها بگویید که بخش خصوصی تا چه میزان نسبت به سرمایه گذاری در این بخش علاقمندی نشان می دهد؟
مصوبه توسعه پتروپالایشی که در سال 1399 بوده تاکید دولت و مجلس به جلوگیری از خام فروشی است تا مسیر زنجیره تولید بوجود آید. این بخشنامه ابلاغی از سوی دولت تاکیدی است برای استفاده از محصولاتی که در زمان تحریم ها کمکی به درآمدزایی کشور باشد. همانطور که می دانید مواد خام مانند نفت در دنیا تحریمی هستند اما فرآورده ها قابلیت تحریمی ندارند و می توانیم با تولید فراورده متنوع و صادرات آن ها در زمان تحریم ها از درآمد ارزی برای کشور بهره ببریم.
وزارت نفت با اعلام این مصوبه فراخوانی داد اما بازتاب و اشتیاقی برای مشارکت بخش خصوصی از سوی وزارت نفت خیلی دیده نشد و همانطور که می دانید استقبالی هم از سوی بخش خصوصی نشده است. به اعتقاد من خود وزارت نفت هم به انجام و جلب مشارکت برای احداث صددرصدی پتروپالایشگاه از سوی بخش خصوصی خیلی مشتاق نیست و به نظر صدور چنین ابلاغیه ای مانند رفع تکلیف است. مانند دیگر قوانینی که برای مشارکت بخش خصوصی در توسعه صنایع پایین دستی دیدیم که در ان ها نیز اتفاق خاصی نیفتاد. باید وزارت نفت به جد پیگیر این مصوبه باشد و به سرمایه گذار اطمینان دهد تا کلیه موانع را برای اجرایی شدن چنین مصوباتی از سر راه برمی دارد.
در وزارت صمت می بینیم که عمده تمرکز خود را روی بنگاه های کوچک می گذارد درحالیکه در وزارت نفت چنین رویه ای وجود ندارد که اگر بخواهیم صنایع پایین دست در حوزه صنعت نفت توسعه یابد باید وزارت نفت نیز تمرکز خود را به توسعه این بخش ها بگذارد.
در اتحادیه اوپکس که نمایندگان بخش خصوصی حضور دارند، برای تمرکز وزارت نفت در توسعه صنایع پایین دست اقدامی صورت گرفته است؟
خاطرم هست در روزهای تشکیل هیات مدیره دهم اتحادیه اوپکس، طی یک درخواستی به تشکیل دفتر حمایت از صنایع میان دست و پایین دست در وزارت نفت تاکید شد و تاکنون اتحادیه نسبت به این موضوع از وزارت نفت در حال مطالبه گری است و پیگیر این موضوع  است تا عملیاتی شود. 
گفتگو: مریم میخانک بابایی