گزارش مریم میخانک بابایی

نیروگاه های حرارتی کشور که شامل نیروگاه های بخاری، گازی و سیکل ترکیبی هستند 82 درصد ظرفیت نیروگاهی و 92 درصد تولید برق کشور را در اختیار دارند. این مجموعه وسیع و گسترده تولید برق در سراسر کشور نسبت به سال 1357 که مصادف با پیروزی انقلاب اسلامی است، رشد 16 برابری در ظرفیت نصب شده به دست آورده است به طوری که در سال 1357 ظرفیت نامی نیروگاه های حرارتی حدودا 4606 مگاوات بوده در حالیکه بر اساس آخرین آمار به دست آمده از شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی ظرفیت نامی این نیروگاه ها در بهمن 1401 به 73.695 مگاوات رسیده است.
این میزان افزایش ظرفیت نامی برای بخش نیروگاه های بخاری، گازی، سیکل ترکیبی و رفع موانع تولید وارتقا توان در نیروگاه های موجود بوده که بر مبنای درصد نیز می تواند رشد 1500 درصدی را در این بازه زمانی 44 ساله پس از انقلاب اسلامی، نشان دهد.  
بر اساس اطلاعات افزایش واحدهای تولید برق حرارتی در این سال ها و مقایسه آن با ظرفیت نصب شده واحدهای تولیدی در اوایل انقلاب، این گونه به ثبت می رسد که ظرفیت نامی نیروگاه های حرارتی در سال 1357 در بخش واحدهای بخاری 1606 مگاوات و در بخش واحدهای گازی نیز 2505 مگاوات بوده است که این میزان در بهمن 1401 در بخش واحدهای بخاری به 15.829 مگاوات( 885 درصد رشد ) و در واحدهای گازی به 22.683 مگاوات ( 805 درصد رشد) و در نیروگاه های سیکل ترکیبی که  پس از انقلاب و در سال 1376 این نیروگاه ها وارد چرخه تولید برق شده اند 35.183 مگاوات به توان تولید برق کشور افزوده شده اند.
گفتنی است که نیروگاه های سیکل ترکیبی در سال 1376 با ظرفیت نامی تولید 1927 مگاوات فعالیت خود را با مالکیت دولتی آغاز کرد و روند رو به رشد و افزایش واحدهای متعدد توسط بخش خصوصی وبا هدایتگری شرکت مادر تخصصی نیروی برق حرارتی از رشد 1725 درصدی در افزایش ظرفیت واحدهای نیروگاهی در این دهه های پس از انقلاب اسلامی برخوردار شده و به ظرفیت نامی 35.183 مگاوات رسیده است.
 
رشد سالانه ظرفیت عملی نیروگاه های حرارتی در برنامه های پنجساله توسعه
نگاهی به بررسی آماری در سال های پس از انقلاب در توسعه و تولید نیروگاه های حرارتی، اعداد و اطلاعات فزاینده ای را از خود نشان می دهد حتی در برنامه ریزی های پنجساله توسعه اقتصادی نیز با الزام به توسعه و رشد ظرفیت های نامی این نیروگاه ها از نگاه آماری آن می توان به افزایش ظرفیت و ارتقا توان این نیروگاه ها در کشور دست یافت.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی جنگ هشت ساله تحمیلی باعث شد که اغلب تاسیسات صنعت برق هدف حملات دشمن قرار گیرد به طوری که تا پایان جنگ حدود 2200 مگاوات از ظرفیت نیروگاهی ومقدار قابل توجهی از تاسیسات خطوط و پست ها مورد آسیب و تبعات جنگ تحمیلی قرار گرفتند که ترمیم آن ها بویژه در یک بازه زمانی 9 ساله پس از انقلاب متضمن تلاشی سخت در مقابله با ضرورت تامین برق کشور به بار آورد اما در آن بازه زمانی نیز در نتیجه تلاشی سخت، افزایش ظرفیت در تعدد واحدها نیز حاصل آمد به طوری که در سال 1367 با گذشت 10 سال پس از انقلاب ظرفیت عملی نیروگاه های بخار به 6181 مگاوات و بخش گاز نیز به 2935 مگاوات رسیده است.
در سال 1368 با شروع برنامه اول توسعه نیز متوسط رشد سالانه این ظرفیت عملی بین سال های 1357-1368 به 6.3 درصد رسید که دستیابی به این رشد آن هم در مواجهه با تبعات جنگ تحمیلی می تواند یادآور رویدادی بی سابقه باشد.
در سال 1374 و شروع برنامه دوم توسعه نیز این متوسط رشد سالانه در ظرفیت عملی نیروگاهی بین سال های 1368- 1373 به 7.8 درصد رسیده است.
در سال 1376 چرخه سیکل ترکیبی وارد مدار تولید و افزایش ظرفیت برق نیروگاه های حرارتی  شد و میزان افزایش توان تولید را چند برابر کرد به طوری که در سال 1377 ظرفیت عملی نیروگاه های بخار به 12157 مگاوات و گازی نیز به 6620 مگاوات رسید.
بر اساس برنامه های سوم توسعه، متوسط رشد سالانه ظرفیت های عملی نیروگاه های حرارتی به 4.4 درصد و در برنامه چهارم توسعه نیز به 6.5 تا 7.1 درصد، و در برنامه توسعه پنجم به 5.6 تا 8.6 درصد رسید و در نهایت در برنامه ششم توسعه این ظرفیت عملی نیروگاه های حرارتی به رشد 3.8 درصد رسیده است.
رتبه نهم تولید نیروی برق ایران در بین 20 کشور تولیدکننده برق در جهان
یادآوری چنین اعداد و اطلاعات آماری در بیش از 4 دهه پیروزی انقلاب اسلامی نشان می دهد که سیر افزایش ظرفیت نیروگاهی و تداوم آن در این دهه های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران را در مقام خودکفایی قرار داده و آن را به عنوان یکی از شاخص‌ترین کشورهای تولید برق در دنیا معرفی کرده است. بر اساس ارزیابی اداره اطلاعات انرژی آمریکا EIA در سال 2021 ظرفیت نیروگاه های حرارتی ایران در بین 20 کشور اول جهان در مرتبه نهم دنیا قرار گرفته است که این رتبه با میزان ظرفیت 66.740 مگاوات بوده و با توجه به افزایش ظرفیت تولید برای نیروگاه هایی با مالکیت دولتی ، خصوصی و صنایع در این سال ها و رسیدن به میزان تولید 73.695 مگاوات، طبعا نشان از رسیدن به رتبه بالاتر در ارزیابی های آینده خواهد داشت.   
راه اندازی ظرفیت جدید نیروگاهی در سال 1401
در حال حاضر ظرفیت نامی نیروگاه های حرارتی درکشور 134 نیروگاه حرارتی با 612 واحد است که این نیروگاه ها در حوزه بخار 25 نیروگاه و در بخش گازی 71 و در بخش سیکل ترکیبی نیز 38 نیروگاه را به خود اختصاص داده است.
از این تعداد نیروگاه های حرارتی در کشور 44 نیروگاه در مالکیت دولتی با 210 واحد و همچنین 90 نیروگاه با مالکیت خصوصی وصنایع و با 420 واحد در کشور مشغول فعالیت هستند.
همچنین بر اساس آمارهای منتشر شده توسط شرکت مادر تخصصی نیروی برق حرارتی از ابتدای سال 1401 تاکنون 4576 مگاوات ظرفیت جدید نیروگاهی راه اندازی شده است که طرح های درحال انجام عملیات احداث نیز در دست اقدام است که این روند نشان از توسعه و رشد چشمگیر این بخش دارد. خودکفایی در صنعت برق و حتی صدور خدمات فنی و مهندسی در این عرصه و وابستگی برخی از همسایگان ایران به برق  وخدمات فنی ومهندسی ایران می تواد تبلور رشد چندین برابری این صنعت در 44 سال پس از انقلاب اسلامی باشد. 
شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی با هدف ساماندهی فعالیت های دولت در حوزه تولید نیروی برق، راهبری شرکت های تولید برق، برنامه ریزی، مدیریت بهره برداری و توسعه نیروگاه های حرارتی و تسهیل در مشارکت بخش خصوصی در تولید برق فعالیت می کند و جهت حفظ جایگاه تامین برق مطمئن و پایا درمنطقه ضمن تاکید بر اصول پنجگانه اقتصاد مقاومتی شامل عدالت بنیانی، مردمی بودن، دانش بنیانی، دورن گرایی وبرون گرایی در کلیه فعالیت ها، خط مشی خودرا دنبال می کند واین خط سیر توسعه را با ترسیم و چشم انداز روبه رشدی جهت  احداث نسل جدید نیروگاه های حرارتی با راندمان بالا و حمایت از بومی سازی فناوری ساخت، راه اندازی، بهره برداری و تعمیرات نیروگاهی را سرلوحه برنامه های خود قرار داده است.